Wij helpen je graag verder! +31 492386063

Hoe gebruik je je ‘mentalizing’ systeem

27 december 2018, gepubliceerd door Dirk Boersma

Een ervaring
In een blog van 17 juli 2014 beschreef ik hoe ik een nieuwe taal leerde en hoe dat leren voor een belangrijk deel in mijn onbewuste plaats vond. Zeer recent las ik in het boek Social van hersenonderzoeker Matthew D. Lieberman wat daar de oorzaak van is. En, hoe dat te maken heeft met iets wat we in ons onderwijs systeem structureel over het hoofd zien. We blijken een fors deel van ons leervermogen over het hoofd te zien en niet te gebruiken, ontdekte hij in zijn onderzoeken.
De inrichting van ons onderwijs maar ook hoe we daar over leren en onderwijs denken vormen daar een belemmering voor.

Dopamine
Lieberman refereert aan onderzoeken, waaruit blijkt dat het gevoel er niet bij te horen leidt tot slechtere sores op IQ testen en andere testen waarmee intellectuele vaardigheden gemeten worden. Je onderdeel weten van een gemeenschap leidt daarentegen tot hogere scores blijkt uit onderzoek van Walten en Chen van Stanford. Een verklaring die de neuro wetenschapper Greg Ashby daarvoor geeft is dat je goed voelen ertoe leidt dat je lichaam dopamine produceert, waardoor kort gezegd je werkgeheugen beter gaat werken.

Twee systemen
Naast het effect van dopamine wijst Lieberman ook op de ontdekking van het bestaan van twee systemen in onze hersenen. Eén systeem gericht op het onthouden van feiten van concepten en theorieën en daarnaast een systeem wat gericht is op het betekenis geven aan alles wat we zien, horen en voelen in ons dagelijks leven. Wat we ervaren.

Mentalizing
Uit onderzoek waarbij de hersenactiviteit gemeten wordt is vastgesteld dat  de systemen die we daarvoor hebben op verschillende plaatsen in onze hersenen gesitueerd zijn. Er is een deel waar we feiten, kennis en concepten registreren en vast leggen en er is een ander systeem waar we ons bezig houden met hoe wij ons verhouden tot de wereld om ons heen.Het systeem waarmee we betekenis geven. Lieberman noemt dat het mentalizing syteem.

Niet gelijktijdig
Het bijzondere is dat het ‘rationele systeem’en het mentalizing systeem niet gelijktijdig actief zijn. Als we ons ‘rationele’ systeem aanzetten, schakelt het mentalizing systeem automatisch af. Het wordt pas weer actief als we het ‘rationele’systeem afschakelen.Als we slapen werkt het metalizing systeem gewoon door. Het blijft actief. Aan onze dromen kunnen we soms merken dat het actief was. Er is ook een manier om het ‘mentalizing’systeem te activeren. Dat doe je door mensen te vragen na te denken of te reflecteren op iets wat ze waargenomen hebben.

Hersenonderzoek
Hoe effectief dat is blijkt uit hersenonderzoek van Harvard. Jason Mitchell een neurowetenschapper liet mensen een krantenartikel lezen. Hij deelde die mensen random in twee groepen. Aan de ene groep vroeg hij de mensen te leren wat de inhoud van het artikel was. Aan de andere groep vroeg hij zich een voorstelling te maken van wat de hoofdpersonen in het artikel gedacht zouden hebben, wat hun intentie geweest kon zijn. Vervolgens legde hij beide groepen dezelfde test voor. Een test met feitelijke vragen over de inhoud van het artikel. Het bleek dat de mensen die hun best hadden gedaan die test veel slechter maakten dan de mensen die over de intenties of gedachten van de hoofdpersonen hadden nagedacht. Die laatste groep had het mentalizing systeem geactiveerd  en het ‘rationele’systeem in rust gelaten. Toch hadden ze meer feiten onthouden.

Onbewust
Het gekke is dat we ons er in het geheel niet bewust van zijn dat we van het ene systeem naar het andere schakelen. We voelen daar niets van. Sterker ‘mentalizing’vindt in ons onbewuste plaats. We kunnen het echter wel triggeren met bijvoorbeeld open vragen.  Mitchell heeft dit en ook andere experimenten nog vele malen herhaald en elke keer blijkt het resultaat hetzelfde.

‘Talenknobbel’
Toen ik dit las begon ik te begrijpen hoe het met mijn talenknobbel zit. Die zit niet in het rationele systeem maar wel in het mentalizing systeem. Ik zeg wel eens dat ik besmet ben met de Indonesische taal en het Drentse, Amsterdamse en Groningse dialect. Ze komen binnen door mijn contacten met andere mensen, die die talen spreken en dan gaat het op de één of andere manier vanzelf. Ik moet het wel steeds proberen maar ik hoef niet mij best te doen om structuren te onthouden.

Onderwijs
Lieberman eindigt zijn boek ‘Social, waarin hij deze onderzoeken beschrijft met een klemmend pleidooi voor een andere inrichting van het onderwijs. Een inrichting waarbij veel meer gebruik gemaakt wordt van de potentie van het mentalizing systeem in onze hersenen. Nu zijn we daar steeds mee in gevecht door leerlingen te dwingen hun rationele systeem te gebruiken. Zeker in de puberteit is het veel logischer om het ‘mentalizing’ systeem te gebruiken. Dat doen mensen in de puberteit automatisch en dat is belangrijk als je bezig bent met bepalen hoe jij je verhoudt tot de wereld om je heen.

Het nut van niets doen
In het tijdschrift de Tijd houdt de Belgische hoogleraar aan Kings College, Frederik Anseel in London vandaag een krachtig pleidooi om deze dagen eens helemaal niets te doen. Hij beschrijft hoe moeilijk wij dat vinden maar ook hoe belangrijk het is om je er minstens enkele dagen in het jaar aan te wijden. Om bezig te zijn met je eigen verhaal de rode draad in je leven. Zoek daarbij niet allen naar bevestiging zegt hij maar zie ook de dingen die niet goed gingen onder ogen.

Rationalisme
In december 2013 publiceerde collega en vriend Willem Verhoeven het boek Reflecteren en professionele ontwikkeling. Hij begint dat boek met een uitleggen hoe in onze westerse samenleving het rationalisme door de ‘Verlichting’ sterk dominant is geworden. Het rationalisme doet een permanent beroep op het rationele systeem in onze hersenen. De grote wetenschappers Isaac Newton, Francis Bacon maar ook Archimedes deden hun ontdekkingen echter niet gebruik makend van het rationele systeem maar zij kwamen op basis van hun waarnemingen in de praktijk ontdekkend (via inductieve systemen) tot hun theorie. Bij hen lag het startpunt niet in de theorie maar in de waarneming. In ons onderwijs ligt het accent echter sterk bij de theorie als startpunt. We proberen onze conclusies vast te stellen redenerend vanuit de theorie. Reflecteren, mijmeren samen napraten over onze ervaringen of opschrijven wat er in ons  hoofd omgaat krijgen minder aandacht.

Reflecteren
Verhoeven benadrukt in zijn boek het belang van juist reflecteren en daarmee het inzetten van het ‘mentalizing’systeem als het gaat om professionele ontwikkeling. Professionele ontwikkeling vindt plaats als je je ‘rationele’systeem in rust brengt en daarmee automatisch je ‘mentalizing’ systeem opschakeld. In onze trainingen besteden we altijd ruim aandacht aan de stand van zaken. Deelnemers vertellen dan hoe het ze vergaan is met datgene wat ze in eerdere bijeenkomsten meenamen. De deelnemers stellen daar open vragen over aan elkaar. Op die manier vindt er nog eens een extra verdieping plaats

Stel je vraag via ons contactformulier

Neem contact met ons op!
Voor al je vragen kun je bellen met

+31 492386063