Als je geschoren wordt moet je stilzitten

Als je geschoren wordt moet je stilzitten is een advies wat vaak voorbij komt als het spannend wordt. Het is een waarheid voor mensen aan de top en voor beleggers. Maar mensen in de uitvoering die deze wijsheid praktiseren krijgen te horen dat ze last hebben van weerstand tegen verandering. Als mensen ruimte vertrouwen, veiligheid en uitdaging krijgen gaan ze niet stil zitten. Wat kun je daar als leidinggevende aan doen?

Stilzitten
Als je geschoren wordt moet je stil zitten is een gezegde wat nog wel eens gebruikt wordt als er scherpe kritiek komt op iemand of een organisatie die in de schijnwerpers staat . Rijkman Groenink, de ex-topman van  ABN-AMRO, kon op die tip rekenen en de heer Staal, die de scepter zwaaide bij Vestia, zal dit advies ook wel gehad hebben. In de AD Valvas, het onafhankelijke platform van de Vrije Universiteit in Amsterdam, wordt de directeur van de afdeling communicatie en marketing van die organisatie als volgt geciteerd: ”Als je geschoren wordt, moet je stilzitten”, aldus Beukering-Herkströter. Daarom heeft de VU niet gereageerd op elk artikel, elk opiniestuk in de kranten en bladen waarin de VU weer op haar donder kreeg. “We reageren niet via de pers, maar gaan de dialoog aan met de betrokkenen”, aldus Beukering

Natuurlijke reactie
Mensen op topniveau adviseren je dus om stil te zitten als je geschoren wordt. Stil zitten is ook vaak een natuurlijke reactie als er in de omgeving iets is wat bedreigend lijkt. Het is ook de reactie van veel dieren. Een haas drukt zich plat tegen de grond aan als er gevaar is en schutkleuren vormen ook een degelijk mechanisme om buiten de aandacht te blijven. Als je je zichtbaar maakt zoals een fazantenhaan en je kraait er ook nog eens bij dan vestig je de aandacht wel op je. En als je weet dat de andere partij sterker is dan jij bent is dat geen verstandige gedragskeuze.
Als mensen aan de top stil zitten als ze geschoren worden vinden deskundigen dat een verstandige reactie. Als echter mensen in de uitvoering van een organisatie stil gaan zitten als het scheermes tevoorschijn is gehaald vinden we dat vaak een verkeerde reactie. Dan noemen we het weerstand tegen verandering. Het wordt dan gezien als iets wat laat zien dat mensen het niet begrijpen en dat ze niet door hebben dat er in deze wereld maar één constante is en dat is verandering.

Verandering en leren zijn  noodzaak
Nu, in het tweede decennium van de 21e eeuw, zitten we ook weer in een tijd van verandering. De nieuwe economische, technologische en politieke werkelijkheid vraagt van mensen meer zelfsturing, vraagt van mensen dat ze zaken zelf oppakken. Dat ze verantwoordelijkheid nemen en de handen uit de mouwen steken. Op sommige plaatsen gebeurt dat ook. Dat zie je bij een organisatie als Buurtzorg, waar een ondernemer de ruimte heeft gecreëerd om mensen de kans te geven hun eigen organisatie en werkwijze in te richten. Dat hebben de mensen die met hem samen werkten ook gedaan en het heeft in een aantal opzichten tot resultaten geleid die zo positief zijn dat andere organisaties het concept ook in willen voeren. Die organisaties hebben de gewoonte om veranderingen van bovenaf in te voeren. Er wordt gewerkt met plannen, blauwdrukken en faseringen. Dat hebben de mensen die ander gedrag moeten vertonen vaker meegemaakt en die denken: “wat betekent dat voor mijn positie en als je geschoren wordt dan kun je maar het beste stilzitten”. Niet zo gek als je bedenkt dat ze dat voorbeeld ook hoger in de organisatie zien waar het een soort van tweede natuur geworden is.

Laat de lijn los
Aan mijn eerste directeur, die het vervelend vond dat hij overal op moest letten en dat er weinig vanzelf goed ging, vroeg ik of hij ook een hond had. Ik vermoedde, gezien het feit dat hij ergens buiten aan de rand van het bos woonde, dat dat wel het geval zou zijn. Hij antwoordde gelukkig bevestigend. Ik kon mijn metafoor gebruiken. Ik kon met hem in gesprek over hoe je een hond leert loslopen. Dat lukt je niet zolang je de hond aan de lijn houdt. Je moet de hond een keer loslaten. Alleen als de hond losloopt, kun je de hond leren om los te lopen. Dat kan niet bij een hond die je aan de lijn hebt. Hoe lang die lijn ook is. En als je een jonge hond wil leren om naar je toe te komen dan moet je je klein maken, misschien wel met je buik op de grond gaan liggen om ‘m naar je toe te lokken. Als je boos gaat roepen denkt de hond: ”zo wordt ik geschoren, ik ga niet zitten, ik blijf bij de kappersstoel vandaan”.

Veel wisseling leidt tot onveiligheid
Leren en ontwikkelen lukken als er ruimte rust en veiligheid is. De mensen die leiding geven kunnen daarvoor zorgen. Ruimte, rust en veiligheid bieden mensen de kans om hun nek uit te steken. Om nieuwe dingen te proberen en daarbij misschien ook wel een fout te maken. In een situatie waarin interim managers elkaar snel opvolgen ontstaat die sfeer niet. Bij elke nieuwe manager denken de mensen dan dat er weer geschoren gaat worden. En ze gaan weer stil zitten. Een leidinggevende die mensen het vertrouwen kan geven dat het veilig is ander gedrag te vertonen, die daarover met de mensen in gesprek kan zijn, stimuleert het ontstaan van ander gedrag. Het is jammer dat er in grote organisaties zoveel geschoven wordt met leidinggevenden. De hogere leiding wil in lastige tijden nog wel eens gaan voor leidinggevenden, die de naam hebben goed te kunnen scheren. Dat stimuleert niet tot het ontstaan van ander gedrag maar het bevestigt oud gedrag. Het is onze uitdaging mensen uit te nodigen en te prikkelen tot het nieuwe gedrag, niet stil zitten maar in beweging komen is het parool. Als je stil blijft zitten kun je straks nog een ander Nederlands gezegde gebruiken. “As is verbrande turf”