Een admiraal die kippen voert

Iemand die mooie woorden spreekt en bang is voor een krokodil in de rivier, die eruit ziet of hij dood is. Het is een oud Indonesische gedichtje, actueel als het gebruikt wordt om een beschouwing te houden over veelbelovende politici. Bij onze geschiedenisheld Michiel Adriaenszoon de Ruyter ging het om daden en niet om woorden.

Een rijmpje

Terang bulan, terang di kali,
buaya timbul disangka mati.
Jangan percaya mulut lelaki,
b'rani sumpah tapi takut mati.

Dit is de tekst van een Indonesisch rijmpje. Het betekent Bij volle maan is het licht op de rivier. Het lijkt of de krokodil, die in de rivier ligt, dood is. Geloof niet wat een jongen zegt. Hij durft een eed te zweren maar is bang om te sterven. Dit rijmpje wordt in deze tijd veel gebruikt om de politieke leiders in Indonesië aan de schandpaal te nagelen. Veel woorden, weinig wol. In dat licht gezien is het bijzonder hoeveel aandacht er in trainingen en cursussen is voor leren spreken in het openbaar. Ook op school leren de kinderen al vroeg spreekbeurten houden. Er is veel aandacht voor jezelf verkopen. De fraudezaak bij de VU van professor Nijkamp maakt dat nog eens pijnlijk duidelijk. Onderzoeksjournalist  Frank van Kolfschoten noemt professor Peter Nijkamp een op hol geslagen tekstfabriek, wereldkampioen publiceren binnen de economie en zo terecht gekomen in de internationale economen top.
In het Indonesische rijmpje wordt duidelijk dat het om daden gaat en niet om woorden. Waarop beoordeel je iemand? Wat is belangrijk voor een leidinggevende?

Wel woorden, geen daden
Het is belangrijk om je daden en je woorden in lijn te brengen met elkaar. En dan niet de woorden achteraf om de daden goed te praten, maar de daden als een logische consequentie van de woorden die je spreekt. Dat betekent,: laten zien dat je de visie die je uitdraagt zelf serieus neemt. Als je praat over de broekriem aanhalen dat je daar dan zelf mee begint. Dat de regels die je opstelt ook voor jouzelf gelden.
Het bestaan van zo’n Indonesisch gedichtje en de Nederlandse uitdrukking ‘geen woorden maar daden” wekken de suggestie dat het vaak omgekeerd is. Het is bijzonder om te constateren dat het mensen vaak opvalt als iemand doet wat hij zegt. Als je een goede leider wilt zijn is daar een belangrijk aanknopingspunt. Doe wat je zegt. Als je mensen in de gelegenheid wilt stellen het beste uit zichzelf te halen, doe dat dan ook. Geef ruimte, ga in gesprek, toon interesse, praat met ze over wat ze doen, over de resultaten die ze willen behalen en over de resultaten die ze behaald hebben. Geef feedback, ook positieve, stel vragen, spreek aan en vergeet nooit zelf het goede voorbeeld te geven. Wees daar waar je mensen je nodig hebben.

De Ruyter
In een leuk boekje ”Noyt kuste hij zijn eigen handen”, geschreven door Mark Erik Flipse in opdracht van “Meesters in management”, wordt het leiderschap van de grote admiraal Michiel Adriaenszoon de Ruyter beschreven. Flipse noemt de volgende succesfactoren in het leiderschap van De Ruyter: moed, menselijkheid, gedrevenheid, eenvoud, inspiratie en geluk. Welsprekendheid komt niet in dit rijtje voor en bij de zaken die De Ruyter miste noemt Flipse dat De Ruyter geen visionair strateeg was.
In het stukje over moed haalt Flipse een Engelse luitenant aan, die tijden de slag bij Solebay uit zee werd gevist en op het vlaggenschip van de Nederlandse vloot “De Zeven Provinciën“ het einde van de slag mocht afwachten. Deze luitenant zei over De Ruyter, Dat is een admiraal, een kapitein, een stuurman en een soldaat. Ja, die man, die Held, is alles tegelijk. De Ruyter liet z’n jongens er niet alleen voor staan, hij ging zelf voorop in de strijd en zijn moed liet hij ook zien toen hij het tegenover de Staten opnam voor Cornelis de Witt, een van de broers die kort daarna in Den Haag gelyncht werden. Toen een Statenlid hem vroeg waarom hij zo onvoorzichtig was geweest die brief te schrijven reageerde De Ruyter met: “Indien het hier in ’t vaderland zoo gelegen is, dat men de waarheid niet mag spreken, zoo is ’t er ellendig gesteld, nochtans ik zal die spreken zoolang als mijn oogen openstaan”. Ondanks zijn persoonlijke moed en vechtlust was De Ruyter ook een menselijke man. Hij vocht niet om het vechten. Er zijn veel vorbeelden van situaties waarin De Ruyter probeerde een humane oplossing voor een situatie te vinden. De Ruyter was ook een gedreven man. Hij nam opdrachten serieus en mede-bevelhebbers konden onder uit de zak krijgen als ze zich niet aan de afspraken hielden. Hij stond echter niet bekend als een wrede kapitein die het leuk vond om straffen uit te delen. De Ruyter was een man die zich liet kennen door eenvoud en bescheidenheid. De Engelse ambassadeur in Nederland meldde zijn regering dat de vijandelijke opperbevelhebber zich in Amsterdam nooit in een koets liet verplaatsen maar als een gewone kapitein te voet over straat ging. En de Franse edelman Guiche, die meevoer bij de Vierdaagse zeeslag, was verbaasd toen hij de admiraal de ochtend na de zeeslag aantrof in zijn kajuit terwijl hij de kippen voerde. De Ruyter putte inspiratie uit zijn geloof. Hij gold als een uitzonderlijk vroom man. Zij religiositeit behoedde hem volgens Flipse voor eigenwaan. De Ruyter was daarbij ook tolerant, er is niets bekend van geloofsdwang en hij bemoeide zich ook niet met de godsdiensttwisten die kenmerkend waren voor het zeventiende eeuwse Nederland. De laatste factor die Flipse noemt is geluk, belangrijk voor elke leider. Het is een wonder dat De Ruyter zolang dit gevaarlijke leven volhield en dat hij steeds ongeschonden uit de strijd kwam. Flipse plaatst De Ruyter aan het slot van zijn boek in de Nederlandse samenleving van die tijd. Hij refereert aan het schilderij van De Staalmeesters waarin de culturele waarden van die tijd zicht baar worden: intelligent, spaarzaam, eerlijk, streng, godsdienstig en hardwerkend. Er is nog wel eens iemand die in een toespraak onze VOC mentaliteit aanhaalt en die ons dan oproept om snel overal op de wereld grote winsten te gaan maken of om hard op te treden. Uit de waarden van de Staalmeesters en de succesfactoren van De Ruyter wordt zichtbaar dat het steeds gaat om meer dingen tegelijk. Het is niet alleen moed, het is ook eenvoud, het is ook menselijkheid.
We wachten niet op nieuwe flinkheid als het om leiderschap gaat en zeker niet op flinkheid die tot het verbale beperkt blijft, maar om een combinatie zoals je die bij De Ruyter aantrof.