Wie is belangrijk?

Als je het werk van de medewerkers in je organisatie belangrijk vindt, dan moet je dat niet alleen met woorden maar vooral zonder woorden laten merken.

Overstromingen
Het eiland Java wordt al decennia geteisterd door zware overstromingen in de regentijd. Straten kunnen dan veranderen in wild stromende rivieren. Elk jaar geeft dat een hoop problemen en vaak vallen er dodelijke slachtoffers bij zo’n overstroming. In de tijd dat de Nederlanders nog de baas waren in Indonesië bestond dit probleem ook al. In de Nederlandse tijd is er daarom in en om de hoofdstad Jakarta een heel stelsel van meren, kanalen, dammen en sluizen aangelegd. Dit stelsel zorgde ervoor dat het water opgevangen werd of weg kon stromen naar de plaatsen waar het geen gevaar opleverde. De effectiviteit van het stelsel wordt in belangrijke mate bepaald door het goed functioneren van pompen en sluizen.

Onderaan de ladder
En de werking daarvan wordt weer bepaald door de mensen, die de pompen en de sluizen in de gaten houden. Het zijn gemeenteambtenaren, aangevuld met flexwerkers, die dat moeten doen. Het is zwaar en vuil werk omdat alles voortdurend verstopt raakt met afval. Dat wordt in Jakarta in ruime mate achteloos weggeworpen en komt in het water terecht. Iemand die bij dit werk betrokken is heeft in het geheel geen aanzien.

Jokowi
Het is daarom opmerkelijk dat vandaag in de kwaliteitskrant van Indonesië, Kompas, een uitgebreid verslag staat van een bezoek van de nieuwe burgemeester van Jakarta, Jokowi, aan deze ambtenaren van het laagste echelon. Ze geven aan totaal verrast en ook heel blij te zijn. “Er is nog nooit een burgemeester bij ons op bezoek geweest”, zeggen ze. Nu konden ze zomaar met hem praten. Dat was een hele eer. Hij deed ook een klemmend beroep op ze om verantwoordelijkheid te nemen, om ervoor te zorgen dat de pompen werken en het systeem niet vol zit met afval. Dat afval is namelijk in belangrijke mate de oorzaak van de overstromingen. “En als een pomp stuk is”, zei Jokowi, “dan meld je dat onmiddellijk bij je baas en als die niet onmiddellijk handelt meld je het bij diens baas en als die ook niets doet mag je rechtstreeks naar mij komen of mij bellen”.

Moedeloos
Hij zei dat niet voor niets, want keer op keer is een niet werkende pomp de oorzaak van grote ellende. En melden heeft geen zin, want je baas heeft wel belangrijker zaken aan zijn hoofd. Althans tot nu toe, want Jokowi heeft gezegd dat te gaan veranderen en hij voegt de daad bij het woord.
Hoe anders was het recent in een hele andere organisatie, in Nederland. Bij het medisch centrum van de VU had een longchirurg zijn zorgen over een werkwijze bij de inspectie voor de gezondheidszorg gemeld. Zijn bazen vonden echter dat hij dat niet had mogen doen en hij werd op non-actief gesteld. Ondanks het feit dat meldingen van een volgens deze arts onveilige situatie in de normale lijn naar boven waren vastgelopen en niet werden opgepakt mocht deze arts zijn verantwoordelijkheid niet nemen.

Informatie
Het is in organisaties van groot belang dat informatie van boven naar beneden gaat, maar het is net zo belangrijk dat de informatie van beneden naar boven gaat. De informatiekanalen moeten open staan. Dan kun je op tijd de goede maatregelen nemen. De mensen in Jakarta die de sluizen en pompen bewaakten dachten na een paar keer vergeefs melden, laat maar zitten: het zal mijn tijd wel duren. Ze verloren hun taakverantwoordelijkheid door het gedrag van hun baas. Het is de baas, die er met zijn gedrag voor kan zorgen dat mensen weer verantwoordelijkheid nemen. Dat betekent voor de baas: aandacht geven, over de visie in gesprek zijn, vragen stellen, luisteren, afspraken maken en je er, ook als baas, aan houden.

Coachend leiderschap
Wij noemen het coachend leiderschap. Ik geloof niet dat Jokowi er die naam aan geeft. Hij praat niet over stijlen of modellen. Hij heeft het niet over nieuwe leiders of over leiderschap 2.0 of 3.0. Hij trekt zijn laarzen aan, stroopt z’n mouwen op en staat met z’n mensen in de modder.
Hij doet gewoon.