Welk leiderschap is dit?

Recent verscheen een fotoboek waarin de geschiedenis zichtbaar wordt van transportbedrijf Bok uit Roden. Het bedrijf bestaat al 100 jaar. In die 100 jaar hebben de opeenvolgende eigenaren kans gezien steeds te handelen vanuit de waarden betrouwbaarheid, flexibiliteit, inzet, zuinigheid en “de mens centraal”. Hoe je dit leiderschap moet noemen weet ik niet, je kunt er echter wel succes mee hebben.

Betrouwbaar
Enkele dagen geleden ontving ik een boek waarin aandacht wordt gegeven aan het feit dat Internationaal Transportbedrijf Bok, thans gevestigd in Roden, meer dan 100 jaar bestaat. Het bedrijf werd omstreeks 1895 gestart door Egbert Hessel Bok in de Groningse plaats Noordhorn. Bok opende een boderit op Groningen. Een bode vervoerde alles wat van Noordhorn naar Groningen moest en nam uit Groningen alles mee wat voor mensen in het dorp Noordhorn bestemd was. Bode zijn was daarbij meer dan met spullen slepen. Bode zijn betekende ook dat je allerlei zaken rondom die fysieke spullen moest regelen. Het kon zijn dat je een nieuw pak voor iemand moest aanschaffen. Je deed de bestelling voor de klant en nam de week daarop het pak mee terug uit de stad. Een bode moest te vertrouwen zijn. Alleen als je betrouwbaar was kon je een goede bode zijn. Behalve pakjes, bestellingen en andere fysieke goederen werd de bodedienst ook gebruikt voor het vervoer van vee naar de veemarkt in de stad of van de veemarkt naar het platteland. Om dat te kunnen regelen werden de wagens zo uitgekiend dat ze flexibel inzetbaar waren. Dat was naast betrouwbaarheid een belangrijk waarde, die centraal stond in de bedrijfsvoering bij Bok.

Hand en spandiensten
In de jaren zeventig en de jaren tachtig van de vorige eeuw mocht ik nauw betrokken zijn bij de ontwikkeling van het bedrijf. In die tijd was het bedrijf uitgegroeid van een bodedienst tot een transport- en handelsonderneming. Er waren meerdere vrachtauto´s en er werd gehandeld in brandstoffen, veevoer, gebruikte spoorbielzen en zaken die bruikbaar waren bij de boerenbedrijven in de omgeving van het dorp Niehove, waarheen het bedrijf verhuisd was in 1905. Er werd hard gewerkt bij Bok en iedereen deed daaraan mee. Niet alleen de eigenaren werkten hard, dat deden ook de echtgenoten van de eigenaren en ook de medewerkers werkten hard. Er was nooit iemand iets teveel. Iedereen zette zich van de vroege morgen tot de late avond in voor het bedrijf. En het bedrijf bloeide. De betrouwbaarheid, de flexibiliteit en de inzet legden het bedrijf geen windeieren en vanuit het echte geld dat in het bedrijf verdiend werd, werd de groei gefinancierd. Ik had in die tijd nog niet zoveel verstand van de gewenste verhouding vreemd vermogen – eigen vermogen, maar ik kan mij nog goed herinneren dat de accountant van mening was dat de verhouding bij Bok niet goed was, er zat teveel eigen vermogen in het bedrijf in verhouding tot vreemd vermogen. Dat vreemde vermogen was er niet. De familie Bok had een hekel aan schuld en een logisch gevolg daarvan was dat ze zelf over de bedrijfsvoering gingen. Het kostte heel veel moeite ze ervan te overtuigen dat het nemen van een hypotheek voor de aanschaf van een huis geen schande was. Dat je daar ook niet slechter van werd en uiteindelijk werd de stap gezet.

Managementtrainingen
In de tijd dat ik bij Bok betrokken was, gaf ik trainingen sociale vaardigheden voor managers. Eerst bij de aluminiumfabriek in Delfzijl en later bij de Post in Groningen. Die trainingen waren bij Bok niet nodig. Gedeeld leiderschap was normaal bij Bok. Iedereen nam als dat nodig was verantwoordelijkheid en wist hoe te handelen in een situatie. En ´s avonds, als je moe thuis kwam, was er minstens een biertje of een kop koffie maar vaak ook een warme maaltijd. De belevenissen van de dag passeerden dan even de revue en de plannen voor de dag erop werden besproken. Het werkoverleg, zoals ik dat bij de Post en de Aluminiumfabriek moest invoeren, was er gewoon. Elke avond  en elke zaterdag kwamen alle medewerkers uit eigen vrije wil naar het bedrijf om de auto´s schoon te maken, nog iets te repareren, een vrachtje spoorbiels we te brengen voor iemand die zijn tuin op wilde knappen.En om aan het eind van de zaterdagmiddag samen de week door te nemen.

Echtgenotes
De echtgenotes van de eigenaren waren ook nauw bij de bedrijfsvoering betrokken. Zij wisten precies wat er aan de hand was, niet in de laatste plaats omdat er in die tijd nog geen mobiele telefoon was en alle communicatie via de thuistelefoon van de eigenaar verliep. En omdat de chauffeur die thuis kwam altijd bij de echtgenotes in de keuken hun verhalen van die dag vertelden. Bij Bok kon iedereen, die erbij betrokken was zijn of haar talenten ruimschoots inzetten. Bok waardeerde mensen ook om hun sterke kanten. Van de minder sterke kanten werden de scherpe kantjes afgehaald. In het boek over honderd jaar Bok wordt melding gemaakt van een jonge man, die altijd en overal inzetbaar was, handig op de kraan, een uitstekende monteur, hij kon alles repareren. Maar lezen en schrijven gingen hem moeilijk af en hij had één grote handicap, als bij boos werd was er geen land met hem te bezeilen. Hij luisterde naar niemand, alleen als de eigenaar erbij kwam werd hij zo mak als een schaap. Ik kan me herinneren dat bij een handgemeen in het plaatselijk café Eppie Bok erbij werd geroepen. Hij richtte zich tot de vechtersbaas, die onmiddellijk stopte met vechten en naar huis ging toen hem dat opgedragen werd.

Omgaan met mensen
Ja, Eppie Bok kon met mensen omgaan, iedereen mocht hem graag en dat niet omdat hij mensen stroop om de mond smeerde maar omdat hij de gave verstond om niet vanuit de baaspositie maar vanuit de positie als medemens met je te spreken. Hij was goed in het evenwaardig zijn. Naar klanten, naar medewerkers, naar gezagsdragers, naar iedereen. Toen hij eens met mij aan het eendeneieren zoeken was, iets was verboden is, werden we betrapt door een busje van de rijkspolitie. We renden weg en verstopten ons in een slootwal. De agenten stapten echter uit hun busje, vastbesloten ons te pakken te krijgen. Toen ze ook het veld in kwamen stapte mijn vriend Eppie Bok op ze af en stelde ze de vraag of ze weleens een eend hadden zien broeden. Dat hadden ze niet en hij troonde ze mee naar een nest met een broedende eend. We kwamen er met een waarschuwing vanaf. Eppie Bok wist altijd de juiste toon te treffen, hij had hart voor mensen, voor z´n klanten en voor z´n vak. In het boek dat is uitgegeven ter ere van het 100-jarig bestaan staan vooral veel foto´s van vrachtauto´s. Geen foto´s van de directie en de heldendaden van die directie, wel steeds de namen van de chauffeurs die bij die auto´s hoorden. Ja, mensen zijn belangrijk. Met en door die mensen is het bedrijf groot geworden. Daarbij hebben de waarden betrouwbaarheid, flexibiliteit, inzet, zuinigheid en de waardigheid van mensen centraal gestaan. Het was authentiek, het was persoonlijk, het was dienend, het was transformationeel en het was coachend. Eppie Bok had daar nooit een boek over gelezen of een training in gevolgd maar hij wist wel wat hij wilde.