Welk leiderschap?

Excellent leiderschap
Onze organisatie draagt de naam Centrum voor Excellent Leiderschap. Dat roept nog wel eens vragen op bij mensen, en ook wel eens een schampere opmerking, omdat men het idee heeft dat die naam betekent dat wij weten hoe het moet; dat wij een formule of een recept hebben waarmee je succesvol kunt zijn in je leiderschap.

Geen formule
Ik moet echter bekennen dat wij dat recept of die formule niet hebben, en dat we onze naam ook niet aan het bezit van zo’n formule ontlenen. We richten ons op iets heel anders. We richten onze inspanningen op het, samen met de leidinggevenden die met ons willen werken, zoeken naar de manier waarop zij kunnen gaan excelleren in hun leiderschap. Dat betekent mensen prikkelen en de ruimte geven om naar zichzelf te kijken: naar de omgeving waarin ze werken, naar de mensen met wie ze werken, en samen uitzoeken wat voor hen effectief is in hun relaties met de mensen met wie ze samenwerken.

Maatwerk
Dat zijn activiteiten met een sterk maatwerk­karakter. Afhankelijk van wie je bent, met wie je werkt en hoe je stakeholders eruitzien, maak je keuzes en ontdek je welke stappen bij jou passen in welke situatie. Dat is iets totaal anders dan een succesformule of het ultieme recept. De recepten bestaan wel, en de mensen die ze aanprijzen ook. Wij geloven echter niet in die recepten en verkopen ze ook niet.

Populair
Sommige van die recepten zijn bijzonder populair en mogen zich in een grote belangstelling verheugen. Anderen, zoals Richard Engelfriet, proberen die formules door te prikken. Ook de Nederlandse hoogleraar Freek Vermeulen doet dat regelmatig, onder andere in zijn boek Business Exposed.
Deze week raakte ik in discussie met Richard Engelfriet. Het ging over een reactie die ik had geschreven op zijn artikel over Agile.

Boterzacht
Volgens Engelfriet bestaat er geen onderzoek waaruit blijkt dat Agile tot succes leidt. De onderzoeken zijn boterzacht, stelt Engelfriet, en mensen die op basis van die onderzoeken verkondigen dat het gebruik van Agile succes zal brengen, zijn eigenlijk gelovigen, en Agile is hun religie.

In mijn reactie schrijf ik dat mijn standpunt afwijkt van dat van Engelfriet: dat er wel degelijk bewijs is dat Agile kan helpen resultaten te bereiken. Daarbij baseer ik mij op eigen ervaring en op onderzoek dat onderzoekers van McKinsey daar twee jaar geleden naar deden.

In een reactie op wat ik schreef, nodigt Engelfriet mij uit om mijn bijdrage ergens te plaatsen waar in het openbaar commentaar kan worden geleverd. Engelfriet vindt dat inhoudelijke discussie bij leiderschap hoort, en dat ben ik helemaal met hem eens. Hij stelt daarnaast dat transparantie ook bij excellent leiderschap hoort, en ook dat ben ik volledig met hem eens. Om die reden heb ik die blog ook op LinkedIn geplaatst.

In zijn reactie schrijft Engelfriet:
“Waarom heb je het nodig om dit soort boterzachte onderzoeken aan te halen? Waarom zeg je niet gewoon: ‘Ik vind Agile fantastisch en kan het iedereen aanraden’? Waarom doe je toch dit soort claims? Ik begrijp dat je bezig bent met excellent leiderschap. Een excellent leider maakt geen gebruik van dit soort dubieuze onderzoeken. Die zegt volgens mij het volgende: ‘Beste mensen, ik geloof in Agile werken en wil jullie graag laten zien hoe dat werkt. Natuurlijk gebruik ik hierbij geen flutonderzoekjes van consultants die er belang bij hebben om op basis van een enquête de indruk te wekken dat Agile werken meer succes geeft. Ik ben er zelf eenvoudigweg van overtuigd dat Agile werken bij ons past en zal mijn allergrootste best doen jullie daar ook van te overtuigen. En nou aan het werk, we gaan even lekker scrummen!’

Kijk, zo’n leider heeft het begrepen ;-)”

Wat voor leider?
Toen ik dat las, dacht ik: wat voor leider bedoelt Engelfriet hier, en wat heeft die leider dan begrepen?
Een leider die zijn medewerkers ergens van probeert te overtuigen, of die tegen zijn medewerkers zegt: “En nou aan het werk,” is niet de leider die ik mij voorstel bij een goede leider. Dat is meer de leider die wordt beschreven door de psychiater en INSEAD-hoogleraar Gianpiero Petriglieri – de leider zoals die in de moderne leiderschapssprookjes wordt opgevoerd.

De moderne CEO
De moderne CEO wordt in die sprookjes opgevoerd als iemand met het juiste morele oordeel, iemand die weet wat wel of niet goed is voor een bedrijf. Dat zijn geen bestaande leiders, maar het is het leiderschap dat wij construeren en waaraan leiders in onze maatschappij moeten voldoen, maar waaraan geen enkele leider kan voldoen.

Dit type leider wordt niet geboren en kan ook niet gemaakt worden. Het is het type leider dat je tegenkomt in de paperbacks op de planken van de boekwinkel op het vliegveld. Deze boeken vertellen ons over instrumentele invloed, de vaardigheden om met passie je weg te gaan.

Sprookjes
We houden van dit soort sprookjes, zegt Petriglieri, maar wees je ervan bewust dat het echt sprookjes zijn. In de werkelijkheid bestaan dit soort mensen niet. Als voorbeeld van zo’n sprookjesheld noemt Petriglieri Donald Trump. Trump die zegt: “Ik ben een leider en ik ben altijd een leider geweest. Als ik zeg dat ze het moeten doen, dan doen ze het ook.”

Die leiders veranderen organisaties door mensen te laten doen wat ze zonder die leider niet gedurfd hadden. Het erge is, zegt Petriglieri, dat er mensen zijn die proberen die leiderschapsrol in te vullen, en over het algemeen richten zij daar veel schade mee aan. Daarmee zijn die populaire sprookjes minder onschuldig dan ze lijken.

Illusies
Het zijn sprookjes en sprookjes zijn illusies, net als die waar Engelfriet over schrijft. Bij het Centrum voor Excellent Leiderschap houden wij niet van illusies en we geloven ook niet in sprookjes. We geloven wel dat uit tal van benaderingen en modellen dingen te halen zijn waarmee je je eigen weg kunt uitstippelen als je leiding geeft. Je pad uitstippelen, het gaan en het steeds weer bijstellen, samen met de mensen met wie je in je werk te maken hebt. Zo ontwikkel je excellent leiderschap.

Dit onderwerp komt ook aan de orde in onze trainingen Coachend Leiderschap en Excellent Leiderschap. Van beide trainingen begint binnenkort weer een nieuwe editie. Misschien ken je iemand voor wie deze trainingen interessant kunnen zijn. Voor meer informatie en aanvangsdata kun je terecht op onze website https://www.excellentleiderschap.nl/opleiding-en-training/”