Wat zie jij?

Ziende blind
Gisteren bezocht ik een kerkdienst in een zorgcentrum. De meeste bezoekers zaten in een rolstoel, lagen in een bed en er waren veel rollatorgebruikers. Na de dienst moesten de bewoners terug naar hun eigen afdeling. Ze werden daarbij geduwd en begeleid door vrijwilligers. Eén van die vrijwilligers was ik. Nog maar net aan de wandel met een oude dame werd ik op mijn schouder getikt door een mevrouw, naar later bleek een andere vrijwilliger, die mij aansprak met de mededeling dat wij elkaar kenden.  Ik begon hard na te denken en al vrij snel kwamen er beelden boven van ruim 25 jaar geleden. Ik herinnerde mij deze dame die als gevolg van een bedrijfsovername op mijn afdeling P&O kwam werken.  Ik herinnerde mij ook haar man, één van de eigenaren van het overgenomen bedrijf, waar ik ook een plekje voor moest vinden. Enkele minuten later was er even tijd om elkaar te spreken. Ik begon met te vragen naar haar man. En ze reageerde met mij wijzen op de man, die bijna recht tegenover mij zat. En ja, nu zag ik het. Geen spat veranderd. Alleen zijn grote volle baard was nu wit. Maar verder nog precies zoals ik hem mij herinnerde. Het was erg leuk om deze twee mensen weer te spreken. Maar wat mij aan het denken zette was het feit dat ik ze niet gezien had. Terwijl ik ruim een uur met ze in dezelfde ruimte had gezeten. Het bleek zelfs dat hij mij onmiddellijk bij binnenkomst herkend had. Je manier van lopen, bewegen is nog precies hetzelfde, zei hij. En ik had hem over het hoofd gezien terwijl hij bijna recht voor mijn neus zat. Het was een bevestiging van het feit dat het belangrijk is welke “bril” je op hebt als je  om je heen kijkt. Wat verwacht je te zien?  En wat zou er eigenlijk niet kunnen zijn? Je waarneming wordt permanent beïnvloedt door vooronderstellingen en vooroordelen.

Selectief waarnemen
En omdat die waarneming zo selectief is maken we ook regelmatig de verkeerde keuzes met soms met hele nare gevolgen. In een artikel in “The Canary” van 24 maart schrijft Carlyn Harvey over een BBC uitzending vaan 22 maart en dan met name over het feit dat in die uitzending de journalist van The Guardian, Simon Jenkins, de mening was toegedaan dat de BBC gekozen had voor het groter maken van de aanslag op de Westminsterbrug en het parlementsgebouw vorige week. En de BBC had vogens Jenkins ook kunnen kiezen voor het kleiner maken van die gebeurtenis. Door te kiezen voor groter maken speel je terroristen in de kaart, zegt Jenkins. Je helpt hen het effect bereiken wat ze willen bereiken. Je had het ook kunnen verslaan als een gewone misdaad, daarmee had je het veel kleiner gehouden en kijken mensen er door een andere bril naar. Jenkins roept de media op ook over de effecten na te denken.

Nooit alleen
Een ander artikel van Olive Keogh in The Irish Times doet verslag van een presentatie van professor Denise Rousseau. Rousseau sprak recent in Dublin over het belang van goede besluitvorming en wat onderzoek de afgelopen 40 jaar op dat punt heeft opgeleverd. Het grootste probleem daarbij is de vertekende waarneming, waar mensen last van hebben de grootste belemmering bij het nemen van goede beslissingen. En in organisaties leidt dat vaak tot verkeerde keuzes. Het probleem is dat we ons niet bewust zijn van onze eigen gekleurde waarneming. En hoe goed we ook oefenen, de kleur blijft. Het enige wat daar tegen helpt is  zorgen dat anderen mee kijken en wel zo dat ze dat onafhankelijk kunnen doen. Zonder angst hun mond open te doen. Als we horen over klokkenluiders dan ontbreekt het aan een klimaat waar mensen met elkaar over hun waarnemingen kunnen spreken. Rousseau waarschuwt voor de invloed van mensen aan de top, die een intimiderend effect op anderen kunnen hebben zodat mensen hun mond niet meer open durven doen. Rousseau heeft ook een aantal tips.

Zorg dat je het goede probleem aanpakt.
Neem meerdere oplossingen in beschouwing.
Win win oplossingen hebben verre de voorkeur boven win en verlies oplossingen.
Zoek op meer plaatsten naar bewijs.
Neem meerdere maatstaven voor succes in beschouwing.

Kern is dat het gesprek met de ander van essentieel belang is. Niet alleen het gesprek met mensen die als echoput fungeren maar ook het gesprek met mensen die een andere mening durven hebben. En oefen je in het vragen stellen, een belangrijk onderdeel van coachend leiderschap.