Wat heeft de aandacht?

Op scholen, maar ook in organisaties gaat de aandacht vaak naar de goede prestaties en naar degenen die die prestaties neerzetten. Anderen krijgen dan makkelijk het gevoel er niet meer bij te horen. Ze stoppen dan met hun participatie, doen alleen het hoognodige en lopen de kantjes eraf. Als je aandacht besteedt aan hun inspanningen gaan hun prestaties met sprongen omhoog.

Juf Joke
Mijn dochter zit in groep acht. Het is haar laatste jaar op de basisschool. Ze heef dit jaar een nieuwe juf. Het is een jonge juf, ik denk dat ze nog maar een jaar of wat voor de klas staat. Vorig jaar gaf ze voor het eerst les op de school van mijn dochter. De verhalen deden al gauw de ronde. Die moeilijke groep, waarvoor ze de verantwoording kreeg, liep weg met de nieuwe juf. De spanningen in de klas verdwenen en de sfeer werd elke week beter. Mijn dochter verheugde zich op deze juf. Ze hoopte dat zij ook les van deze juf zou krijgen en haar droom werd werkelijkheid. Juf Joke, zoals ik haar hier maar noem, is nu vanaf de zomer de juf van mijn dochter en ze is er erg blij mee. Omdat ik morgen een training moet geven in Gent en ik nog geen oppas had geregeld voor mijn dochter suggereerde ik haar mee te gaan naar Gent  maar daar was geen denken aan. Ze kan school echt geen dag missen en dat terwijl haar resultaten voortreffelijk zijn. Ze heeft het naar haar zin op school. Ze vindt het fijn in de klas. Morgenochtend vertrek ik dus alleen naar Gent.

Boos
Bij het ontbijt hadden we het er nog eens over. Mijn dochter kreeg gisteren haar eerste rapport in groep 8 en ze kreeg ook de resultaten van de CITO oefentoets mee naar huis. Mijn dochter was boos toen ze thuis kwam. Niet over haar eigen resultaten die uitstekend waren, maar wel over het feit dat klasgenoten heel verdrietig waren geweest toen ze het briefje met de resultaten van de oefen CITO onder ogen kregen. “Wat stom”, zei ze “Die kinderen zijn al onzeker, zo worden ze nog onzekerder. Dat helpt toch niet, zo wordt het alleen maar slechter in plaats van beter. Hier krijg je alleen maar stress van”. Gelukkig had de juf de CITO resultaten wat verzacht. Ze had gezegd dat de scores nog wel omhoog konden gaan. “Ja”, zei mijn dochter, “we hebben een hele fijne juf”! Deze juf gaat soms zomaar met ons praten. Ze laat dan het programma even voor wat het is en dan gaat ze eerst met ons praten over iets wat belangrijk is. Laatst zei mijn dochter ineens, “Pap, zelfs Kees snapt het”. Voor haar wilde dat wat zeggen, want de jaren daarvoor had Kees het heel vaak niet gesnapt. Ja, en juf Joke gaat pas door als iedereen het snapt. Dat is anders dan bij de juffen en meesters uit voorgaande jaren, die gaven de moed op want het programma moest af en de kinderen die het niet snapten bleven dan achter met hun vragen.

Aandacht
Juf Joke, zegt mijn dochter, geeft veel aandacht aan kinderen die het moeilijk vinden, die krijgen vaak een beurt en mogen vaak iets komen uitleggen voor de klas. En dan zegt de juf vooral wat ze goed doen. Juf zegt niet, “Oh, snap je het nu nog niet, hoe kan dat nou, ik heb het toch al drie keer uitgelegd”. Mijn dochter deed haar best mij duidelijk te  maken waarom juf Joke met kop en schouders boven haar collega’s uitstak en ik moet zeggen dat lukte haar goed. Een tijdje geleden las ik een interessant artikel waarin Alix Spiegel een interessant verschil laat zien tussen onderwijs in westerse culturen en onderwijs in oosterse culturen. Hij vertelt een verhaal van een Amerikaanse student (Jim Stigler, nu hoogleraar psychologie) in een Japanse basisschool klas. Hij ziet dat in de Japanse klas een kind wat niet in staat is een kubus goed op papier te krijgen voor de klas moet komen om de kubus op het bord te tekenen. Stigler schrikt en denkt wat doet die leerkracht nou. Zo’n kind laat je toch niet voor het bord komen. Dat kind schaamt zich dood. Maar dit kind schaamt zich niet, het werkt stug door en als aan het eind van de les de kubus redelijk op het bord staat bast de klas spontaan in een applaus uit. Stigler legt uit dat dit kind zo in zijn doorzettingsvermogen wordt gestimuleerd, dat het kind leert dat doorgaan en opnieuw proberen resultaat oplevert. Heel anders dan in het westen waar juist het kind wat goed is voor de klas mag komen om haar prestaties te laten zien. Mijn dochter zei vanmorgen: “Ach pap, ik hoef niet voor het bord want ik weet het toch al. Het is beter dat Kees voor het bord mag komen”. Mijn dochter is heel blij met juf Joke want juf Joke zorgt er zo ook voor dat er in de klas anders met verschillen wordt omgegaan en dat er meer evenwaardigheid is tussen de leerlingen.

Bonussen
Het brengt mij op het bonusstelsel. Dat stelsel beloont mensen die topprestaties leveren en is gebaseerd op de gedachte dat die manier van belonen mensen stimuleert om topprestaties te leveren. Mijn eigen ervaring is echter dat je gauw denkt: dat red ik toch niet en dat je dan de boel de boel laat. Het is van te voren al duidelijk wie de bonus zullen krijgen en als je weet dat je de bonus niet haalt, span je de boog ook niet. Het bonussysteem werkt op die manier contraproductief. Het is veel belangrijker om voldoende aandacht aan alle betrokkenen te geven. Om de goede elementen in hun prestatie te benoemen en ze te laten oefenen met dingen waar ze nog niet goed in zijn zodat uiteindelijk betere prestaties door allen worden neergezet. Zo voelen ze zich erkend in hun inspanning om een beter resultaat te bereiken.  Wij noemen dat coachend leidinggeven.