Wat ga ik er aan doen?

Wat ga ik doen en met wie?

Anderen
Het verbaast mij dat in tal van boardrooms, aan vergadertafels en in kantines eindeloos, jaar in jaar uit gesproken wordt over dat het beter moet. Het rendement staat onder druk, de marktvooruitzichten zijn ongunstig, de neuzen moeten dezelfde kant op en anderen begrijpen er niets van. Er wordt zorgelijk gekeken en een klemmend beroep gedaan op die anderen om nu eindelijk eens mee te werken en mee te denken. Het is vijf voor twaalf, maar het kan nog.
Het verontrust mij soms dat alles anders gaat dan we gedacht en voorspeld hebben. Ik kan mij herinneren hoe blij verrast ik was, eind jaren negentig van de vorige eeuw. Ik hoorde de voorspelling van Roel Pieper, voormalig bestuurder bij Phillips, die ons voorhield dat er door de opkomst van het internet nooit meer een crisis zou zijn.

Gedelegeerde verantwoordelijkheid
Gerustgesteld of in slaap gesust hebben hele volkstammen zich in de schulden gestoken, het kon immers nooit meer fout gaan, de weg was alleen nog maar omhoog. Nu horen de mensen dat hun keuzes onverantwoord waren, dat ze hadden moeten begrijpen dat je natuurlijk nooit zoveel schulden kon maken en dat het toch wel heel dom was dat ze een voorschot op de toekomst namen.
Een ding staat centraal in al deze ontwikkelingen en dat is het schaken met verantwoordelijkheid. Als je vertrouwd op de voorspellingen van leiders en je baseert daarop je beslissingen dan geef je verantwoordelijkheid uit handen. Het voordeel is misschien dat je dan later de schuld ook aan een ander kan geven. Daarmee is echter het ontstane probleem niet opgelost.
Met die verantwoordelijkheid is het heel lastig, mensen haasten zich om die verantwoordelijkheid bij iemand anders neer te leggen. Het lijkt helaas op het kinderspelletje “zwarte pieten”. Als ik die kaart met de Zwarte Piet maar kwijt ben is het goed. Niemand wil die kaart hebben en we passen tenslotte de spelregels maar aan om te zorgen dat we er niet mee blijven zitten. Intussen blijft het probleem onopgelost.

Aspecten
Wat is trouwens, “het probleem”. Ik durf ook niet te zeggen dat ik het weet. Maar ik ken er wel twee aspecten van. Die twee aspecten heten “verantwoordelijkheid” nemen en “samen”, met elkaar iets oppakken.
Het Zwarte Pieten stopt als iemand verantwoordelijkheid neemt in plaats van doorgeeft. Het mooiste is het als mensen, die leiding geven verantwoordelijkheid nemen en een klimaat scheppen waarin anderen ook verantwoordelijkheid kunnen nemen.
Niemand kent de toekomst en het beste wat je doen kunt is samen met anderen zo goed mogelijk reageren op de informatie, die je ontvangt uit de omgeving. Samen zoek je dan naar de antwoorden daarop. Als je dat samen doet, wordt de informatie meer volledig en sluit de informatie beter aan op de werkelijkheid. De informatie wordt daardoor ook weerbarstiger en soms lastig te verwerken. Een lastig proces kan echter tot mooie resultaten leiden.
Ik moet denken aan de meest succesvolle uitvoeringen van het spel met de latten. Wij gebruiken het in diverse trainingen en elke keer zie ik dat een gezamenlijke verantwoordelijkheid en het steeds samen communiceren leidden tot de beste resultaten. Pogingen om met strikte verdelingen, regels en instructies te werken leveren altijd een minder resultaat op.

Vertrouwen
Het gaat goed als de deelnemers aan de oefening, elkaar vertrouwen. Ze kunnen dan al hun aandacht geven aan de inhoud van de uitdaging en de gezamenlijke communicatie over die inhoud.
Als je dus echt wil dat het beter gaat betekent dit in de boardroom, aan de vergadertafel en in de kantine, dat er altijd twee laatste vragen zijn. De eerste is: “en wat ga ik nu doen?”. En de tweede is: “met wie ga ik het doen, wie ga ik erbij betrekken?” Het zijn niet de anderen, die in beweging moeten komen maar je mag zelf in beweging komen. Als je leiding geeft is zelf in beweging komen, niet het werk van je medewerkers overnemen of over doen. In beweging komen betekent samen in gesprek zijn over het doel van je bedrijf of van je afdeling, samen afspraken maken, aanspreken en je laten aanspreken. Mensen serieus nemen in wie ze zijn. Uitdagen tot samenwerken en ga zo maar door. In theorieën over cocreatie, appreciative inquiry, de U theorie, coachend leiderschap en servantleiderschap en een Rijnlandse aanpak vind je aanknopingspunten voor die manier van werken