Wat bepaalt jouw actietheorie?

Leren
Over leren schrijven valt niet mee. Het lijkt zo makkelijk. Een boek lezen. Woordjes stampen, de stelling van Pythagoras in je hoofd krijgen of zoals mijn dochter drie jaar geleden deed, het getal PI tot 10 cijfers achter de komma uit je hoofd kunnen opdreunen. Is dat leren? Een belangrijke vraag bij leren is ook waarvoor je het doet. Ik kan mij herinneren dat ik vroeger bezwaar maakte tegen het huiswerk voor algebra of voor frans en ik vertelde mijn ouders dat ik daar later toch nooit iets mee ging doen. Dat is dus een criterium wat je kunt doen of gaat doen met de informatie die je binnen krijgt en ergens opslaat. Je probeert niet zomaar iets te onthouden of ergens op te slaan. Je doet het ergens voor. Het is de bedoeling gebruik te maken of te gaan maken van al die informatie in je leven en in het werk wat je doet of gaat doen. Bij dat gebruik maken van, is er sprake van meer dan alleen de informatie die je hebt opgeslagen. Je bijvoorbeeld kiezen wanneer je wat gaat doen, welke non- verbale communicatie je gaat helpen, wie je wel en niet erbij betrekt en hoe je dat dan gaat doen en ga zo maar door, een veelheid aan keuzes.

Een illustratie
Een grappig voorbeeld waren mijn eigen vader en moeder. Mijn moeder kende redelijk veel Franse woorden en kende eveneens de grammatica. Ze volgde tot op hoge leeftijd Franse les.  Mijn vader had een beperkte woordenschat. Maar als ze in Frankrijk op vakantie waren en dat deden ze bijna elk jaar,  moest mijn vader het woord voeren. Mijn moeder kon je nooit op conversatie met een Fransman betrappen. Ze gaf mijn vader wel voortdurend voorschriften over hoe en wat hij moest zeggen. Behalve kennis van de Franse woorden en grammatica was er dus meer nodig om die kennis te gebruiken om met Frans sprekende mensen te kunnen communiceren. Mijn vader was er een voorbeeld van dat je ook andere zaken nodig had om wel effectief te zijn in die communicatie. En dat andere had al veel meer met de persoon te maken. Verlegen of niet, status gevoelig of niet, bang om af te gaan of niet. Een positief mensbeeld of juist een negatief mensbeeld.

Professionals
In mijn voorbeeld gaat het alleen maar over een taal gebruiken op vakantie. Maar hoe zit het met leraar zijn of politieagent of vrachtwagenchauffeur of coach of manager. In al die situaties gaat het om veel meer dan de kennis uit een tekstboek of een vaardigheidstraining. Chris Argyris en Donald Schön hebben het in hun buitengewoon boeiende boek ‘theory in practice’ in dit verband over theory of action. Dat is de theorie die het handelen van iemand stuurt. Die actietheorie is opgebouwd uit basic theorie, wetenschappelijk gevalideerde kennis en  wat zij gebruikstheorieën (theories in use) noemen, dat zijn alle aannames, vermoedens, intuïties emoties en waarden die iemand in de loop van zijn leven heeft verzameld. Hersenwetenschapper Mathew Lieberman heeft het over iemands mentale kaart. Het lastige is dat die gebruikstheorie voor het grootste deel in iemands onderbewuste wordt geconstrueerd en opgeslagen.

Mentale kaart
Als je iemand vraagt wat hem of haar drijft dan wordt niet die mentale kaart bloot zichtbaar gemaakt maar verteld iemand een verhaal wat acceptabel is voor hemzelf en voor de toehoorders. Dat is het verhaal waarmee je voor de dag  kunt komen. Argyris en Schön noemen dat verhaal de ‘espoused theory’. Ik vertaal dat voor het gemak met ‘zondagse theorie’. Zo had mijn moeder altijd een goed verhaal met de reden waarom ze haar Frans nooit gebruikte in de ontmoeting met Franse mensen. Ze moest nog eens goed naar de of die grammatica kijken of dit of dat woord was haar net ontschoten of iets dergelijks. Ze vertelde niet over haar verlegenheid over haar angst om af te gaan of over haar statusgevoeligheid. En de vraag was ook of ze zich daar echt bewust van was.
Je ziet dus dat de gebruikstheorie erg bepalend is voor ons gedrag. Mijn moeder nam nog wat extra Franse lessen maar dat loste haar communicatie belemmeringen niet op. Ze voegde wel kennis toe maar geen kennis die invloed had op dat deel van haar gedrag waarvoor ze het deed.  Argyrus en Schön noemen dat single loop leren. Zo ziet eigenlijk het meeste van ons leren eruit. Ook het leren van leiderschap leidt aan deze beperking.

Double loop leren
Argyrus en Schön leggen sterk de nadruk op het belang van ‘double loop’ leren. Dat is leren waarbij de gebruikstheorie wordt blootgelegd en aan een kritische beschouwing wordt onderworpen. Dat is niet het toevoegen van nieuwe basic theorie. Maar juist het ontrafelen van die gebruikstheorie en nagaan wat je daarin moet veranderen om haar dichter op je zondagse theorie te laten aansluiten. Dat doe je door te reflecteren, door je te laten coachen en  door feedback op te halen.

Professionele identiteit
In mij vorige blog had ik het over wat Manon Ruijters schrijft over professionele identiteit. Die professionele identiteit is verankerd in een theory of action. Die is voor iedere professional verschillend, iedere professional heeft zijn of haar eigen theory of action. De gebruikstheorie maakt een belangrijk deel uit van die theory of action, die bepaald naast de basic theorie iemands gedrag als professional. Dat geldt voor een dokter, een coach, een politieagent en voor een manager.  Het is belangrijk om waar het om professionele ontwikkeling van mensen gaat veel aandacht te besteden aan die gebruikstheorie.

Niet leuk
Dat vinden mensen vaak minder leuk zeker in het begin. Ze houden zich veel liever bezig met basic theorie, daarmee kunnen ze hun zondagse theorie opleuken en een nog mooier verhaal aan anderen vertellen om daarmee hun gebruikstheorie te verstoppen.
Het is daarom belangrijk om te zorgen voor een veilige omgeving waarin je aan die professionele ontwikkeling kunt werken. Wij besteden daar in onze trainingen veel aandacht aan.
Overigens had ik een heel lieve en zorgzame ouders, in dat opzicht zat het met hun gebruikstheorie wel goed en ik ben ze dankbaar dat ze zoveel tijd liefde en aandacht aan mij gegeven hebben.
Rest mij de vraag wat jij gaat doen om ervoor te zorgen dat je gebruikstheorie wat meer in de buurt van je zondagse theorie gaat komen?

Wil je hierover of over iets anders verder praten bel dan 0622995926 of mail dirkboersma@excellentleiderschap.nl