Waartoe en met wie?

De nieuwe minister van justitie ligt onder vuur. De Tweede Kamer legt hem het vuur aan de schenen. Maar wat helpt het als hij moet vertrekken? Wat gaat een nieuwe minister veranderen?

Briefjes
Het is wat met die briefjes bij het ministerie van justitie. Eerst was er een briefje kwijt of een bonnetje, maar dat lijkt me ook een briefje. De zoektocht naar het briefje leidde er vervolgens toe dat de minister en de staatssecretaris hun post achterlieten voor een nieuwe minister en een nieuwe staatssecretaris. En nu is er alweer gedoe over een briefje. Van wie kwam het briefje, hoe kwam het briefje op een prikbord, hoe kwam het dat de mensen die het moesten zien het niet zagen? Kortom, waar keken de betrokkenen dan wel naar en werd er wel samengewerkt?

Oordeelsvorming
Het is niemand minder dan professor Henri Mintzberg, die zich in een blog van 31 maart 2016 verdiept in het vraagstuk hoe wij tot conclusies komen, hoe wij tot een oordeel komen. En om tot een oordeel te kunnen komen heb je informatie nodig. Je kunt daar ook over lezen bij Daniel Kahneman, Thinking fast and slow en in het boek Blink van Malcolm Gladwell. Beiden wijzen op het gevaar van denken dat je het wel weet. Maar nu terug naar de blog van Mintzberg. Hij begint zijn blog met vaststellen dat oordeelsvorming de kern van effectief managen is, de competentie oordeelvorming helpt je om tot de goede keuzes te komen. Maar, zegt Mintzberg, toen werd oordeelsvorming vervangen door “meten”.

Meten is weten
Meten is weten werd en wordt er gezegd. En, zegt Mintzberg, dat is ook waar zolang je de oordeelsvorming er maar mee voedt. Maar helaas is meten in de plaats gekomen van oordeelsvorming. We hebben ons zelf voorgeprogrammeerd om in een reflex op een getal of een signaal te reageren. Maar zonder signaal doen we niets, komen we niet in beweging. Mintzberg laat aan de hand van notities over corporate government uit de VS zien hoe de commissie die zich daarmee bezig hield oordeelsvorming te moeilijk vond en verving door KPI’s om op te sturen. En, zegt Mintzberg, dat is de oorzaak van de problemen in de VS.

Samenwerken en samenwerken
In samenwerking is oordeelsvorming ook belangrijk. Jesse Lyn Stoner laat dat mooi zien als ze het heeft over het verschil tussen coöperatie en collaboratie. Dat woord collaboratie heeft in Nederland een nare bijsmaak door de Tweede Wereldoorlog. Daarom gebruik ik hier verder de term proactieve coöperatie. Stoner laat zien hoe in de meeste organisaties men niet verder komt dan aardig zijn tegen elkaar en dat samenwerken noemt. We werken elkaar niet doelgericht tegen, maar van proactieve coöperatie is geen sprake. Voor proactieve coöperatie is het nodig dat je je verdiept in wat de ander nodig heeft en dat je met die blik kijkt wat er gebeurt. En als je iets ziet wat voor de ander belangrijk kan zijn, dan doe je daar wat mee. Je denkt niet: dat is mijn taak niet of dat zal iemand anders wel gedaan hebben. Die laatste oordelen kom je in de meeste organisaties veel tegen. Je loopt er met een grote boog omheen.

De bedoeling
Om te weten waar je op moet letten is het belangrijk te weten waarvoor je organisatie in het leven is geroepen. Je moet de bedoeling kennen. Het is ook noodzakelijk te weten wat de mensen om je heen doen, wat zij willen bereiken in hun werk. Als je dat weet, weet je ook wat belangrijk voor hen is. Ik zie op de voetbaltraining van mijn dochter de trainer er elke training mee bezig zijn. Hij laat de speelsters voortdurend nadenken over wat die ander nodig heeft, zodat je daar op in kan spelen. Zodat je vrijloopt als de ander de bal heeft en zorgt dat je aanspeelbaar bent. Dat is geen kwestie van regels volgen, dat is zelf goed opletten. Het is belangrijk om in een organisatie die cultuur te ontwikkelen en dat is een andere cultuur dan de cultuur waarin iedereen zijn ding doet. De man of vrouw aan de top geeft daar het goede voorbeeld in en dat begint met luisteren en vragen stellen, zodat je weet waar anderen mee bezig zijn. Het is vervolgens zinvol anderen daar ook op te sturen. Vraag ze naar wat ze weten van het werk van hun collega’s, zodat ze erover na gaan denken en vragen aan die collega gaan stellen.

De ziel terug
In een boeiend artikel  beschreef Umar Haique hoe we uit de middelmatigheid kunnen komen waar we nu midden in zitten. Hij zegt dat we afscheid moeten nemen van meten is weten, want dat uitgangspunt in ons denken leidt er toe dat wat we niet kunnen meten ook niet bestaat en dat is volgens Haiq levensgevaarlijk. De ziel moet terug, schrijft hij. Simon Sinek roept ons op om achter ons Why te komen. En Margeret Wheatly laat ons zien dat de relaties tussen mensen de elementaire bouwstenen van een organisatie en de samenleving zijn. Zolang we voortdurend op zoek zijn naar de schuldige en die door een ander vervangen zal er weinig veranderen. Pas als die ander bereid en in staat is om aan de relaties te werken gaat er iets gebeuren.