Waarnemen

Wat is dat toch lastig, gewoon me realiseren wat er gebeurt zonder invulling of oordeel

Overdracht
Het is in mijn vak een absoluut nuttige vaardigheid. Niet alleen als trainer, ook als coach en adviseur. En hoe ik ook mijn best doe, het lukt me niet altijd.
Mijn hoofd zit nu eenmaal vol met alles wat ik ooit heb meegemaakt, met alle modellen die ik ken, alle verwachtingen die ik heb.
Je kent dat wel, die momenten dat je denkt: “oh, ik weet al hoe dit zit en wat ik er aan moet doen”, of “aha, daar heb je er weer zo een, vertel me maar niks, dit type mens ken ik”.
Dat heet overdracht. Een oude situatie of ervaring op het hier en nu leggen en als werkelijkheid aannemen. Soms klopt het wel een beetje, meestal helemaal niet. Maar ook als het een beetje klopt zit ik er naast. “Bijna raak is helemaal mis”, zegt een kennis van mij dan, die aan handboogschieten doet.

Referentiekader
Het is mijn referentiekader dat mij dwars zit, de kast met laatjes, vakjes en mappen die ik in mijn hoofd heb gecreëerd om de wereld een beetje overzichtelijk en begrijpelijk te houden. En waar ik niet alleen alles en iedereen in classificeer en opberg, maar ook datgene als onbruikbaar verklaar en dus opzij leg wat niet in de mapjes past. Het neigt ertoe een wat star en verouderd systeem te worden. Eigenlijk houd ik mijzelf regelmatig voor de gek.

Bewustzijn
Mensen met wie ik werk vragen mij regelmatig of ik hen kan leren om dat referentiekader van hen uit te schakelen. Opdat ze kunnen waarnemen alsof ze nog maar net op de wereld staan. Ik moet ze helaas altijd teleurstellen. Maar ja, zo gaat dan nu eenmaal met verwachtingen, die leiden doorgaans tot teleurstellingen. Wat wel kan is je bewust zijn van dat referentiekader, weten wat daar in zit. Het is dan een uitdagende oefening voor ze – en voor mijzelf – om de neiging te onderdrukken om bevestiging te zoeken van wat je als waarheid veronderstelt. Maar in plaats daarvan de aandacht te richten op signalen, die kunnen aantonen dat je aannames, je veronderstellingen niet kloppen. Dan ga je opeens anders kijken en ook heel andere vragen stellen. Dan kom je niet met oplossingen en oordelen, omdat die niet meer van toepassing blijken te zijn.

Oefenen
De oefening valt niet mee. Als iets niet mag wordt het juist extra moeilijk als het om aandacht gaat. In een boek kwam ik ooit het verhaal tegen van iemand die een uur lang niet aan ijsberen mocht denken. In zijn gedachten vluchtte hij zover mogelijk weg: naar een tropisch eiland met een mooi strand, blauwe zee, palmbomen, kokosnoten. En je raadt het al, bevolkt door heel veel ijsberen. Toch is het een nuttige oefening. Zoals met alles begint verandering met bewustzijn. Als dat er is kan er richting worden gegeven aan je eigen ontwikkeling. Bij waarnemen betekent dat waarneming en invulling scheiden, bewust die twee uit elkaar trekken. “wat ik zie is….., en wat ik denk is……”. En oefening baart kunst. Al zal het altijd wat lastig blijven.
En jij, zie jij wat jouw mensen werkelijk doen en werkelijk kunnen? Kloppen de beelden die je hebt over wat ze bijdragen? Of hou jij jezelf, en daarmee hen, ook een beetje voor de gek? Overigens: het stellen van vragen helpt echt hierbij.