Waar doe je het voor?

In veel organisaties verschuift het doel van buiten de organisatie naar binnen toe, de organisatie wordt doel op zich. Voor wie doe je het eigenlijk?

Geen probleem
“Bert is geen probleem, Bert hoeft nog maar twee jaar”, de directeur zei het met enige opluchting. Hij was in zijn managementteam in gesprek over de resultaten van zijn school. Het ging niet goed. De school verloor leerlingen aan andere scholen in de omgeving. Het betekende minder geld voor de school en dus ook inkrimping van het aantal leerkrachten. Hoe kon het tij gekeerd worden, wat waren de mogelijkheden er iets aan te doen. Ze hadden er al van alles aan gedaan, vonden ze. Maar ja, lastige ouders, lastige leerlingen. De interim directeur die langs gekomen was had wel wat zaken wegbezuinigd, maar dat had de situatie niet veranderd. Er waren leerkrachten die minder goed functioneerden, er waren problemen met de samenwerking, daar moest wat aan gebeuren. Maar Bert, nee, Bert was geen probleem. Die kon er over twee jaar uit.
In de vergadering bleek ook dat de cito scores een dalende lijn vertoonden. Van groep 7 scoorde er geen leerling Havo niveau of hoger, het was een lastige groep. Bert wist daar volgend jaar in groep 8 wel raad mee. Nee, dat zou niet tot hogere cito score leiden, maar wel tot minder gedoe met die groep leerlingen.

Waar gaat het om?
Waar gaat het eigenlijk om bij die school, wat wil die school bereiken, wat is de missie van die school? Als je daar naar vraagt dan gaat het om goed onderwijs, dan gaat het om het kansen geven aan kinderen, dan gaat het om het beste uit kinderen halen zodat ze een goede uitgangspositie hebben voor de toekomst. Het management van de school is echter in haar handelen sterk gericht op budgetten. Bert is geen probleem, nog twee groepen kinderen ( dat zijn er een kleine 60), die zich onder leiding van Bert niet goed zullen ontwikkelen, dat wordt op de koop toegenomen. De organisatie is belangrijker geworden dan de kinderen waarvoor de organisatie ooit in het leven werd geroepen.
Je komt dat helaas niet alleen bij scholen tegen. Ook in een ziekenhuis kom je tegen dat verhoudingen tussen artsen, tussen management en medische staf, tussen verpleegkundigen en specialisten meer aandacht krijgen dan de zorg voor de patiënten, hoewel de patiënten en hun gezondheid volgens de statuten van het ziekenhuis de meeste aandacht zouden moeten krijgen.
En ook bij banken, nutsbedrijven en commerciële bedrijven kom je tegen dat de interne organisatie en de verhoudingen tussen medewerkers voor de klanten gaan.

Verschuiving van het doel
Thompson laat in zijn boek Organizations in action zien hoe dit fenomeen werkt. Hoe een organisatie haar best doet om haar interne processen zo stabiel mogelijk te laten verlopen en hoe klanten met hun grote variëteit aan vragen en wensen daar altijd inbreuk op doen. Hij laat zien hoe organisaties vervolgens proberen om met afdelingen en loketten die verstoringen buiten de organisatie te houden, de organisatie probeert de klant te managen. Ook Mintzberg heeft in zijn onderzoeken waargenomen hoe het doel van een organisatie bijna onverbiddelijk verschuift naar de instandhouding van zichzelf. De klant wordt daar een verlengstuk van, die moet zo gepositioneerd worden dat de organisatie zo goed mogelijk met haar instandhouding bezig kan zijn. Er moet veel gemasseerd worden bij klanten zodat ze begrijpen hoe ze moeten handelen.
Dat is de omgekeerde wereld. Organisaties zijn er voor hun klanten en niet andersom.
Het is uiterst belangrijk je daar elke keer weer van bewust te zijn. Als je zegt een dienende leider te zijn, waar zie je dat dan aan? Als je zegt een coachende leider te zijn, waar blijkt dat dan uit?

Wel een probleem
Voor wie is Bert wel een probleem? Wie pakt Bert aan? Wie laat tot zich doordringen dat er voor Bert maar één keuze is, vandaag nog, en dat is veranderen of vertrekken. En ja, dat is lastig, zeker als je geen dossier hebt. Dan moet je dus met iets moeilijks aan de slag. Aanspreken en afspreken zijn daarom noodzakelijk voorwaarden voor iemand die op koers wil blijven en effectief leiding wil geven