Vorm geven aan wederzijdse afhankelijkheid

Steeds weer vorm geven aan wederzijdse verantwoordelijkheid is een voorwaarde voor coachend leiderschap

Oude rituelen
Gisteren werd Willem Alexander ingehuldigd als onze nieuwe koning. Een dag vol feestelijkheden, oude rituelen. Maar ook allerlei zaken, die anders waren dan bij vroegere troonwisselingen. Er zit kennelijk genoeg flexibiliteit in de voorgeschreven protocollen en rituelen. Ik kan me niet voorstellen dat koning Willem I of koningin Wilhelmina bij dj Armin van Buuren op het podium zouden zijn gestapt.
Tradities kunnen kennelijk erg lenig zijn en misschien is die lenigheid wel één van de redenen waarom de monarchie in Nederland het zo lang volhoudt. Er worden steeds nieuwe vormen gevonden om duidelijk te maken dat het bij het Nederlandse koningschap gaat om dienen, verbinden, de eenheid bewaren en mee zorg dragen voor een goed omgaan met de grondwet.
De nieuwe koning blijkt in de populariteitspolls goed te scoren. Het laatste jaar zijn de resultaten voor hem met sprongen omhoog gegaan.
Ik kan me de strijd tijdens de transitie van koningin Juliana naar koningin Beatrix nog goed herinneren. In vergelijking met die transitie van 33 jaar geleden was er nu niets aan de hand. Geen rookbommen, geen rotte eieren en geen charges van de mobiele eenheid.

Relaties vernieuwen
De relatie tussen de kroon, de regering en het volk hebben zich vernieuwd. Geen van drieën is verdwenen, maar alle drie zijn actief bezig geweest met het zoeken van nieuwe manieren van omgaan met elkaar. Geen van drieën heeft daarbij zijn functie of rol verloren, maar er zijn nieuwe interactiepatronen ontdekt en ontstaan. Met de inhuldiging van Willem Alexander tot koning komt dat proces niet tot stilstand en de nieuwe koning heeft al laten weten dat hij zijn rol aanpast als veranderingen in de grondwet dat noodzakelijk maken.

Wederzijdse afhankelijkheid
Het is vorm geven aan wederzijdse afhankelijkheid. Eén van de belangrijke pijlers van coachend leiderschap. Het klassieke denken over leiderschap voldoet aan het beeld dat de leider de wijsheid in pacht heeft, dat de leider weet hoe het moet en dat in het land of in de organisatie iedereen moet handelen volgens de ideeën, de richtlijnen en de voorschriften van de leider. Daar geeft de leider vorm aan de afhankelijkheid en de medewerker of de volger schikt zich daarin. Er zijn ook modellen van leiderschap waarbij de medewerkers vast stellen wat er moet gebeuren, de leider is vervolgens degene van wie verwacht wordt dat hij of zij uitvoering geeft aan met meerderheid genomen besluiten van medewerkers of volgers.

Instabiel
Hoewel dat op papier hele heldere modellen van leiderschap lijken zijn ze erg instabiel omdat het steeds gaat om eenzijdige afhankelijkheid. De macht van het opdrachten kunnen verstrekken aan de ene kant en de machteloosheid van doen wat je gezegd wordt aan de andere kant. De transitie van autoritaire president Soeharto, die alles eenzijdig dicteerde, naar een democratischer regime in 1998, ging met veel geweld gepaard. In de periode die volgde en die nog niet afgesloten is, was er een voortdurende strijd om de vraag wie het nu voor het zeggen had en wie er recht had zich democratisch te noemen. Iedereen vond dat hij het voor het zeggen had met een beroep op de democratie. Het kostte en kost nog steeds moeite om vorm te geven aan wederzijdse afhankelijkheid.

Coachend leiderschap
Coachend leiderschap betekent daarentegen steeds opnieuw weer vorm geven aan die wederzijdse afhankelijkheid. Steeds opnieuw weer zoeken naar vormen en vooral afspraken, die iedere betrokkene de optimale ruimte geeft om te doen waar hij of zij goed in is. Mensen in de gelegenheid stellen het beste uit zichzelf te halen. Dat betekent een omgeving scheppen, waarin mensen zich voldoende veilig voelen, waarin mensen zich erkend voelen, waarin mensen de spirit voelen om uitdagingen op en aan te pakken. Die wederzijdse afhankelijkheid kan je alleen vorm geven in dialoog. Dat kan niet van boven af. Van bovenaf kan je de ruimte creëren en de voorwaarden scheppen om eraan te werken. Koningschap is nooit af en leiderschap evenmin. Het betekent jezelf kunnen vernieuwen in je relaties met anderen, de mensen met wie je zaken tot stand wil brengen. De tijden veranderen voortdurend en steeds sneller. Het einde van de tablet werd gisteren alweer aangekondigd door de topman van Blackberry. Of dat waar is of niet, zijn uitspraak betekent dat je steeds in positie moet zijn om met die veranderingen om te gaan. Vormgeven aan wederzijdse afhankelijkheid is daarin een belangrijke sleutel