Vergeven

Een essentieel aspect van leiding geven

Ik gebruik hier met opzet het werkwoord, niet het zelfstandig naamwoord vergiffenis.  Omdat vergeven inderdaad werken is, je moet zelf iets doen. En niet zomaar iets, vergeven kan knap lastig zijn. Het betekent naar jezelf kijken en niet naar de ander.

Onrecht
Waar vergeven aan de orde is, is er sprake van iets wat ik een ander verwijt, kwalijk neem. Ik ben door de ander gekwetst, er is mij onrecht aangedaan. De ander deed niet wat ik wilde, hij was ontrouw, bedroog. Er zijn vele redenen om een ander iets kwalijk te nemen. Ze komen allemaal neer op iets waarbij de ander mij iets aandeed.

Omkeren
Er kan dan pas sprake zijn van vergeven als de ander dat herstelt, rechtzet, excuses aanbiedt of daar voor boet. En het is maar de vraag of de ander dat zal doen, of dat echt helpt. Evengoed kan ik nog lang blijven wrokken. Ik betrap mij er wel eens op dat ik hele gesprekken in mijn hoofd voer met die ander, waarbij ik het de ander eens degelijk inpeper hoe slecht hij mij wel behandeld heeft.

Koesteren
In wezen doe ik dan niets anders dan mijn wrok koesteren. Dan kan ik lekker slachtoffer of aanklager blijven, dan kan ik anderen zo gek krijgen dat ze mij nog gelijk gaan geven ook: “Ja natuurlijk, dan moet je niet pikken”.  Ondanks de pijn, de teleurstelling, de verontwaardiging is dat een lekker gevoel: “Zie je wel, ik sta in mijn recht”. Dan kan ik het ook flink opblazen, groot en allesoverheersend maken.

Vrij zijn
Als ik van dat nare gevoel wil afkomen helpt het niet als ik mij daarin afhankelijk maak van de ander. Het helpt als ik het weer in proportie breng. Onlangs kreeg ik een erg nare brief van iemand waar ik veel van hou. Mijn eerste neiging was het die ander dit ernstig kwalijk te nemen: “Waar haalt hij het lef vandaan om mij….”. Het was even heel verleidelijk om te denken: “Bekijk het dan maar, als jij zo…” Die reactie zou mij niets opleveren dan nog meer ellende. Terugvechten leidt niet tot vrede. Pas toen ik mij realiseerde dat ik veel van die ander hou, dat ik die kostbare relatie wil behouden kon ik de stap maken naar begrijpen van de achtergrond van die brief, kon ik mijn belang van liefde laten prevaleren boven woede.

Kiezen
In dit proces kan ik twee kanten op. Kiezen voor een beter verleden of voor een betere toekomst. Bij de keuze voor een beter verleden moet de ander iets uit het verleden ongedaan maken door sorry te zeggen, een tegenprestatie te leveren of zo. Toch garandeert dit niet dat ik mijn emotie kwijtraak. Kiezen voor een betere toekomst is geheel anders. Dan laat ik mijn emotie niet mijn gedrag bepalen. Dan accepteer ik mijn emotie, maar laat die mij niet bepalen. Dan zie ik onder ogen dat ik het ook gewoon mezelf aandoe en dan kies ik voor een prettiger vervolg. In onze cultuur krijgt een dader veel aandacht: advocaten, straf, reclassering, et cetera. Een slachtoffer niet. Die mag al blij zij als hij voor de rechtbank zijn verhaal mag vertellen. Dat lost niets op, integendeel. Het helpt het slachtoffer om in de dramadriehoek gevangen te blijven. Een Afrikaanse stam schijnt hier heel anders mee om te gaan, die arrangeren een indringend gesprek tussen dader en slachtoffer. De dader krijgt inzicht in de gevolgen van zijn bedoelde of onbedoelde daad, het slachtoffer kan zich tegenover hem uitspreken. Uitermate helend voor beiden, lijkt mij.

Toekomst
Hoe verleidelijk het ook is om naar de ander te blijven wijzen en de verantwoordelijkheid bij hem te leggen, het is toch mijn eigen emotie die mij in de weg zit. De sleutel zit hem volgens mij in de keuze om dieemotie los te laten en te kiezen voor de toekomst, de keuze om die kant op te gaan. Dan kan ik creëren in plaats van dat de ander soms tot in het oneindige iets moet herstellen. Dan heb ik het weer in eigen hand en kan ik iets anders, iets constructievers laten ontstaan.

Leidinggeven en vergeven
Ik denk dat ik als leidinggevende moet kunnen vergeven. Mensen maken nu eenmaal fouten, soms meermaals. Dat ten eeuwige dage blijven nadragen heeft geen zin, dan krijgen medewerkers een onuitwisbaar brandmerk. Het is veel zinvoller om op enig moment te vergeven zodat je samen verder kunt. Dat is geen vrijbrief voor de ander. Het leidt wel tot een leerproces voor die ander waarbij niet schuld voorop staat. En waarbij ik de verantwoordelijkheid neem om mijn eigen behoefte aan gelijk, aan erkenning, aan rechtvaardigheid onder ogen te zien, waarbij ik een streep kan gaan zetten onder iets wat daadwerkelijk voorbij is. Dan creëer ik kansen in plaats van eeuwige zondebokken.
En jij, hoe lang blijf jij soms nadragen? Hoe rechtvaardig is dat? Wil je dan vooral je gram halen en je gelijk halen of wil je werken aan een betere toekomst? Durf jij echt een streep te zetten onder het verleden en vooruit te kijken naar wat wel kan?