Vasten, Suikerfeest en leiderschap

In Indonesië hebben de mensen, zich de afgelopen periode bezig gehouden met het uitstellen en hanteren van hun behoefte aan eten en drinken, Ze hebben elke dag samen met anderen stilgestaan bij dit proces en vandaag op het Suikerfeest vragen ze elkaar om vergeving zodat er weer met een schone lei begonnen kan worden.

Samen komen
Suikerfeest, ook in Nederland krijgen we er wat van mee. In Indonesië waar het Suikerfeest, Idul Fitri heet, is de hele samenleving ervan doortrokken. Je merkt het overal. Je kunt het niet ontlopen. Dat gold trouwens ook al voor de vasten periode. Het leven ziet er dan heel anders uit. Andere dingen staan centraal en andere dingen worden belangrijk. De vastenperiode en het Suikerfeest zijn vormen samen de periode waarin je vooral veel dingen samen doet. Het bij elkaar zijn staat centraal. Vasten en het einde van de vasten vieren doe je samen. Als aan het eind van elke vastendag, de vasten gebroken wordt dan doe je dat met je collega’s, met de buren, met vrienden, met je klanten, je vakbroeders, je politieke tegenstanders en ga zo maar door. Als je wat welgestelder bent, nodig je mensen uit om bij jou thuis de vasten te komen breken. Iemand houdt dan vaak een korte overdenking waarin de betekenis van het vaste naar voren wordt gebracht. Het oefenen in zelfbeheersing, het bevredigen van je behoeften leren uitstellen. Het je er bewust van zijn hoe het voelt als je honger of dorst hebt en zo mee kunnen leven met mensen, die het slechter hebben dan jij het hebt. En, dan, is het einde van de vasten.

Iedereen op reis
Dan gaat in Indonesië iedereen op reis. Terug naar de plaats waar je geboren bent. Waar je ouders nog wonen. Soms is dat dichtbij maar vaak als je naar de grote stad getrokken bent om daar werk te vinden of om te studeren dan moet je de lange reis maken naar de plaats waar je vandaan komt. Wegen, auto’s, motors, scooters, treinen, vliegtuigen, boten, alles zit vol om al die mensen, terug naar huis te brengen. De minister verantwoordelijk voor het openbaar vervoer heeft er met zijn ambtenaren de handen vol aan om ervoor te zorgen dat de wegen in orde zijn en dat er voldoende bussen en treinen beschikbaar zijn. Gelukkig nemen de mensen vaak met weinig genoegen. De bussen en de treinen puilen uit en op de wegen staan mensen geduldig urenlang in de file. Dit jaar begaf een brug het op en druk traject, er werd snel een noodbrug geslagen maar het leidde tot veel oponthoud.

Vergeving vragen
Als je al die ontberingen getrotseerd hebt ben je thuis en op het Suikerfeest vraag je in de eerste plaats je ouders om vergeving voor alle fouten, die je in het afgelopen jaar gemaakt hebt. En dat doe je vanuit de grond van je hart, althans daar wijzen de woorden op die je uitspreekt als je om vergeving vraagt. Zo wordt je weer bepaalt bij wie je bent en waar je vandaan komt. Ook belangrijke mensen, zakenlieden en hoge ambtenaren volgen dit ritueel. Ook zij maken zich weer even klein en betonden zich nederig naar hun ouders. Eén van de eerste dingen die de nieuw gekozen president vorige week deed was een bezoek brengen aan zijn oude moeder, die woont in een dorpje in de buurt van de stad Solo. Het is een arm gebied waarover in 1893 al gesproken werd in het Nederlandse parlement. Er stonden toen al plannen voor betere irrigatie op de agenda. Op foto’s in de krant zag je de nieuwe president naast zijn moeder op een bankje zitten in een eenvoudige woning. Het is een appel om nederig te blijven om je er bewust van te zijn dat je dankbaar mag zijn voor wat je allemaal gekregen hebt in het leven en dat het essentieel is om die band met waar je vandaan komt goed te onderhouden.
Dat vergeving vragen doe je trouwens niet alleen aan je ouders maar ook aan de rest van je familie, aan je buren, aan je vrienden, aan je collega’s maar ook aan je tegenstanders en concurrenten. In de politiek en in het zakenleven. Na de hevige verkiezingsstrijd, die Indonesië achter de rug heeft is dit een mooie periode voor de tegenstanders om zich weer met elkaar te verzoenen.
In de jaren dat ik zelf in Indonesië woonde en werkte heb ik ervaren hoe krachtig dit elkaar om vergeving vragen is. het lijkt op ons elkaar nieuw jaar wensen maar het gaat dieper. Je houdt even grote schoonmaak. Dat is trouwens niet altijd gemakkelijk want er gaat wel wat door je heen als je vergeving gaat vragen aan iemand met wie je niet zo’n goede relatie hebt. Maar het geeft ook echt het gevoel dat je weer opnieuw kunt beginnen.

Leiderschap
Wat heeft dit nu met leiderschap te maken?

• Het maakt je er bewust van dat je samen bent en dat je elkaar nodig hebt om er wat goeds van te maken.
• Het leert je rekening houden met andere mensen en het maakt je ervan bewust dat je daar een verantwoordelijkheid in hebt
• Het maakt duidelijk dat het in het leven niet alleen om geld gaat. Een maand waarin niet de economische activiteiten centraal staan, is heel bijzonder.
• Het maakt het belang van opnieuw kunnen beginnen duidelijk

Afgelopen maart was er nog grote verontwaardiging over het hervatte graaien bij de banken, zij lijken onvoldoende geleerd te hebben van de crisis en vertonen nog steeds risicovol en manipulatief gedrag. Kees Cools zei in zijn aantreden als hoogleraar corporate governance in Tilburg in 2014 dat het toevoegen en aanscherpen van regels, niet zou helpen om het gedrag van mensen te veranderen en het gaat om gedrag.
In zijn boek Managen met moraal, haalt collega Willem Verhoeven een uitspraak aan van de voormalige president van de Tsjechië.
“Bezonnen wijsheid, individuele spiritualiteit, persoonlijk uit de eerste hand verworven inzicht in de dingen; de moed jezelf te zijn en daarheen te gaan waar je geweten je leidt, nederig in het aangezicht van het mysterie van het Zijn, vertrouwen in de spontane gang die dingen gaan, en, vooral vertrouwen in je eigen subjectiviteit als de voornaamste brug naar de subjectiviteit van de wereld dat zijn de eigenschappen die toekomstige leiders (Havel gebruikt hier het woord politici) moeten koesteren.”
Het vermogen om te reflecteren helpt je om daarin te groeien. De vastenperiode en het Suikerfeest zijn uitgelezen momenten om met die kanten van leiderschap bezig te zijn.