Tijd

Dansen met de tijd

De eerste vergadering
Twee maanden woonde ik al in Yogyakarta, een stad op het eiland Java. Na de middagrust ging ik mijn eerste bestuursvergadering bijwonen. De eerste twee maanden had ik hard gewerkt om de Indonesische taal onder de knie te krijgen. Dat lukte nu een heel klein beetje. Elke dag ging ik naar ons kantoor, op ongeveer 200 meter lopen van mijn huis. Als ik er ’s morgens kwam stond er een grote mok koffie op mijn bureautje net als op de bureautjes van mijn collega’s. Elke dag kwamen er mensen en gingen er mensen. Er gebeurde best wel wat maar het ontging me nog een beetje waar het nou precies om draaide. Ik leerde Indonesisch met een mooi Indonesisch-Frans woordenboek en stukjes uit advertenties of kleine artikelen uit de krant. Ik had een uitnodiging vertaald voor een vergadering van het bestuur van de organisatie waarvoor ik werkte. Het was helder, ik was ook uitgenodigd, die middag om 17.00 uur.
Om 16.30 was ik klaar, gewassen, geschoren, nette kleren aan. Helaas, het regende heel hard die middag. Ons huis en ook het kantoor stonden op een wat hoger fundamanent, het waren eilandjes geworden. De rest van het terrein was bedekt met zo’n 30 cm water. Er zat niets anders op. Schoenen uit, sokken uit, broekspijpen opgerold en dan wadend door het water naar het kantoor. In de grote hal van het kantoor voeten zo goed mogelijk gedroogd, sokken aan, schoenen aan, broekspijpen weer goed en de vergaderzaal in. Alles stond daar klaar, de onvermijdelijke koffie en thee en schaaltjes met pelpinda’s. Alles netjes gerangschikt, maar er was niemand, ik was de enige. Ik ging maar ergens zitten en wachtte op de dingen die zouden komen, maar er gebeurde niets. Ik begon te twijfelen, ik had natuurlijk 17.00 uur verward met 7 uur in de avond. Dus terug naar huis, schoenen uit, sokken uit en door het water weer naar huis. Daar gekomen zag ik dat in de uitnodiging echt 17.00 uur stond. Dus terug door het water en de lege zaal maar weer in. Omstreeks 17.45 kwam mijn buurman en collega binnen. Een oude Chinese dominee, later ontdekte ik dat hij de bijnaam “Oom brombeer” droeg. Hij groette op onverstaanbare manier, ging zitten, deed een greep in de schaal pinda’s en begon al etend zijn stukken door te nemen. Ik was gerustgesteld doordat ik er niet meer alleen zat, maar ik vond de situatie nog steeds vreemd. Zo goed en zo kwaad als ik kon probeerde ik er met mijn buurman een gesprek over aan te knopen. Ik begreep dat het misschien iets met de regen te maken had. Mijn collega deed niet verbaasd, niet boos, niet onrustig, niet gefrustreerd. Hij verdiepte zich in zijn stukken. Om 18.15 stapte hij ineens op en zei: “ik ga naar huis” en weg was hij. Ik pakte haastig mijn spullen, trok mijn schoenen en sokken weer uit, rolde mijn broekspijpen weer op en liep achter mijn buurman aan. Bij het hek wat toegang gaf tot ons terrein kwam op een scooter de voorzitter aanrijden. Hij groette opgewekt en vriendelijk op de mededeling dat er niemand anders was, draaide hij zijn scooter om en vertrok, een spoor van waterdruppels achter zich opspattend. Ik vroeg mijn collega nog eens wat er aan de hand was en hij antwoordde: “regen” . Hij groette en liep zijn huis weer in. Zelf liep ik met een hoofd vol vragen ook weer naar huis. De vergadering werd een maand later wel gehouden.

De dimensie tijd
Deze gebeurtenis laat zien hoe groot de verschillen op de dimensie tijd zijn, de zesde dimensie, die onderscheiden wordt door Trompenaars cs. In Indonesië spreekt men over “jam karet”, dat betekent rubberen tijd. Besok is morgen, maar ook overmorgen en ook volgende week en ook volgend jaar en tenslotte ooit. Voor Nederlandse mensen is dat niet altijd makkelijk. Toen telefoondistrict Jakarta en telefoondistrict Rotterdam in 1995 de eerste ISDN verbinding tussen Nederland en Indonesië tot stand brachten werd de frustratie onder de in Jakarta gestationeerde Rotterdammers steeds groter. Een week voor de zaak in gebruik zou worden genomen, met een gesprek tussen mevrouw Neelie Smit (toen minister) en Joop Ave, de Indonesische minister voor Telecommunicatie, wisten alle Nederlanders dat het niet ging lukken. Boosheid alom, een aantal Nederlanders ging niet meer aan het werk. Het was trekken aan een dood paard. De Indonesiërs hielden zich aan geen enkele tijdsafspraak.  Het Nederlandse kamp was stomverbaasd toen het gesprek tussen de ministers op de afgesproken tijd en plaats toch doorging. Ik kan mij een uitspraak van Ben Verwaayen herinneren, in reactie op alle klachten over de samenwerking met de Indonesiërs. “Zij maken in elk geval al niet de 25% extra kosten voor planning, die wij altijd maken”.
Tegenwoordig spreken we over agile, en over scrum als moderne methoden voor management, ontwikkeling en implementatie. De vaardigheden, die je als manager voor deze moderne aanpak nodig hebt, noemen wij coachend leiding geven. Als je die stijl toepast kom je van herkenning, via begrijpen, en bij elkaar brengen op een werkwijze waarin de voordelen van beide zienswijzen met elkaar verbonden kunnen worden.