Onzichtbare topvrouwen

De Tweede Kamer vindt dat minister Bussemaker moet stoppen met haar lijstje van topvrouwen. Het is concurrentievervalsing, zegt de Kamer. de werving en selectiebureaus kunnen dit wel zelf. Maar hoe komt het dan dat ze geen topvrouwen kunnen vinden, terwijl onderzoek al jaren laat zien dat bedrijven met vrouwen aan de top het beter doen dan bedrijven met alleen mannen in de board?

Consternatie
In de politiek is er regelmatig opwinding ergens over, zo was er recent enige consternatie over het lijstje met topvrouwen van minister Jet Bussemaker en Hans de Boer, voorzitter van VNO-NCW. Het lijstje was het antwoord van Bussemaker en De Boer op de klacht van werving en selectie bureaus en raden van commissarissen dat ze geen topvrouwen kunnen vinden. Daarmee verklaren ze het geringe aantal vrouwen in de top van het Nederlandse bedrijfsleven. Ze zijn er niet, wordt er dan gezegd. De headhunters en de werving en selectiebureaus kunnen ze niet vinden. En dat is merkwaardig, maar ook heel vervelend. Niet alleen omdat mannen en vrouwen gelijk behandeld moeten worden, maar ook omdat uit onderzoek voortdurend blijkt dat bedrijven met vrouwen in de board structureel beter presteren dan bedrijven met alleen mannen in de board. Al aan het begin van deze eeuw rapporteren onderzoekers dat bedrijven in de Fortune 500 met vrouwen in de board het beter doen als het gaat om return on equity, return on sales en return on invested capital. Er is dus alle reden om vrouwen op te nemen in de top van een bedrijf. En dat vinden het kabinet en de Tweede Kamer in Nederland ook. Alleen met de uitvoering van wat zij willen lukt het nog niet zo erg. Elke keer meldt de zittende top van het Nederlandse bedrijfsleven en meldt de top van de headhunter bureaus dat ze de juiste vrouwen niet kunnen vinden.

Lijstje
Om te laten zien dat er in Nederland wel degelijk vrouwen zijn, die in staat zijn een functie te vervullen aan de top van het Nederlandse bedrijfsleven hebben Bussemaker en de Boer de handen ineengeslagen. Zo is het lijstje met topvrouwen tot stand gekomen. Daar is echter niet iedereen blij mee. Het lijstje komt Bussemaker en De Boer op kritiek in de Kamer te staan. De Kamer vindt dat Bussemaker en de Boer moeten stoppen met het lijstje. Want volgens de Kamer doen de minister en de voorzitter van VNO-NCW met dit lijstje aan concurrentievervalsing. De werving en selctiebureaus en de headhunters kunnen dit ook wel zelf. Als ik dat hoor, vraag ik mij af hoe het kan dat ze dat tot nu toe niet gedaan hebben. Hoe komt het dat ze die topvrouwen over het hoofd zien? Zij zullen ook de onderzoeken wel gelezen hebben waaruit blijkt dat vrouwen in de top goed is voor een organisatie. Waar hebben ze dan gezocht, wie hebben ze over het hoofd gezien?

Waarnemen
Een goede verklaring daarvoor vond ik in het boek De fotodetective van Hans Aarsman. In dat boek wijdt Aarsman één hoofdstuk aan “Wat we niet zien”. In dat hoofdstuk geeft Aarsman een aantal voorbeelden van situaties waarin we dingen die er wel zijn over het hoofd zien. Hij beschrijft het experiment dat de universiteit van Illinois deed in 2009. In dat experiment zien de proefpersonen een gorilla over het hoofd, die heel nadrukkelijk in beeld komt. Ze zien alleen basketbalspelers en het aantal keren dat de bal van de één naar de ander wordt overgespeeld. Er is ze ook gevraagd daarop te letten. En omdat ze dat doen zien ze niet dat de gorillaman pontificaal door het beeld loopt en zich nadrukkelijk op de borst slaat. Een ander voorbeeld komt uit zijn eigen ervaring bij een laboratorium, waar hij zijn foto’s af laat drukken. Bij een foto van een robotmeisje in een groen jurk, waarvan de kwaliteit hoog moet zijn en de experts druk met de drukproeven bezig zijn, vraagt Aarsman iets over het meisje op de foto, De experts zijn verbaasd, ze hebben geen meisje gezien zeggen ze. Ze hebben alleen groen gezien. En in nog een ander voorbeeld vertelt hij over een vriend, die vaak naar de Papoea’s gaat. Die vragen hem of hij zijn vrouw niet eens mee kan nemen. Maar dat kan niet omdat de reis lang en duur is. De vriend besluit foto’s van z’n vrouw mee te nemen en steekt zes foto’s bij zich op z’n  volgende reis. Bij aankomst laat hij ze aan z’n Papoea-vrienden zien. De reageren enthousiast en hij vindt het leuk dat ook zij een positief beeld hebben van zijn vrouw. Echter, na enige tijd blijkt dat ze de conclusie hebben getrokken dat hij bijzonder is en wel erg rijk moet zijn omdat hij zes vrouwen heeft. Ze zien niet dat de foto’s van één en dezelfde vrouw zijn. Er is dus veel dat we niet zien en dat komt omdat we er niet opgericht zijn. We zien, om het zo maar eens te zeggen, wat we willen zien. Zou het kunnen dat dit bij de werving en selectiebureaus ook speelt?

De bril bepaalt
Herminia Ibarra, die veel onderzoek doet naar de positie van vrouwen aan de top, schreef in 2009 een artikel voor de Harvard Business Review waarin ze melding maakt van een uitgebreid onderzoek naar de vaag hoe het zit met het visionair zijn van vrouwen. Daar is naar gevraagd met een uitgebreide 360 graden feedback en uit dat onderzoek komt naar voren dat vrouwen minder goed zijn in het ontwikkelen en uitdragen van een visie. Ibarra laat in het artikel zien hoe de resultaten beïnvloed worden door wat je wilt zien. De bril van de waarnemer is van meer invloed dan het object dat waargenomen wordt. Ze laat er mee zien hoe moeilijk het is om echt goed waar te nemen, om echt nauwkeurig te kijken hoe het zit. We komen vaak veel te snel tot conclulsies, we denken veel te gauw te weten hoe de vork in de steel zit. Laten we hopen dat de lijst van Bussemaker en De Boer een stimulans is om beter te gaan kijken. Niet alleen naar vrouwen voor de top, maar ook naar die eigenschappen en kwaliteiten, inclusief de morele, die essentieel zijn om ervoor te zorgen dat een bedrijf goede resultaten behaalt. Niet alleen in termen van winst, maar ook in termen van sociale verantwoordelijkheid en duurzaamheid. Als je met de “oude” headhunters gaat zoeken naar mensen met andere kwaliteiten wordt het lastig die mensen ook te vinden.