Nestbevuilers

Kritiek wordt graag weerlegd, ontkent of genegeerd, kritiek is echter een essentieel onderdeel van een regelkring en laat je iets weten over het effect van je handelen.

Professor Smalhout
Enkele dagen geleden was er sprake van een opmerkelijk bericht. Professor Smalhout werd benoemd tot erelid van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie. Wat is daar opmerkelijk aan zult je zeggen, er wordt wel eens vaker ergens iemand tot erelid benoemd. Wel, het is opmerkelijk omdat professor Smalhout jarenlang verguisd is, omdat hij kritiek leverde op zijn vakbroeders, de medici. In zijn inaugurele rede als hoogleraar aan de universiteit van Utrecht in 1972 oefende hij zware kritiek uit op die collega’s en vooral op hun manier van werken. Dat heeft Smalhout geweten want decennia lang werd er door vakbroeders en trouwens ook anderen negatief over hem gesproken. Het is bijzonder dat hij nu, 40 jaar later, erelid mag worden van de hiervoor genoemde vereniging.

Niet uniek
Helaas is het geval Smalhout niet uniek. Ook elders tref je situaties aan waar het maken van kritische opmerkingen over de eigen groep, de eigen vakbroeders, de eigen organisatie niet positief werd ontvangen. Recent kwam het leveren van kritiek op de werkwijze binnen het VUmc de betreffende longspecialist duur te staan. Wij houden niet van nestbevuilers, zoals Ewald Vanvugt ze noemt in zijn gelijknamige boek uit 1996. Hij beschrijft daarin de geschiedenissen van Nederlanders, die de koloniale politiek bestreden. Ze deden dat al vroeg in de geschiedenis.  Die nestbevuilers traden de machthebbers met open vizier tegemoet, ze leverden hun kritiek niet anoniem.Met veel van die nestbevuilers liep het niet goed af zoals we in het boek van Vanvugt kunnen lezen.

Kritiek
Zelf houd ik ook niet van kritiek. Ik vind het niet prettig als mensen vinden dat ik iets niet goed deed. De kritiek is nog het moeilijkst te verteren als ik diep in mijn hart weet dat mensen gelijk hebben. Als ze maar wat kletsen kan ik er nog wel om lachen, maar als ze raak schieten en mijn achilleshiel raken dan kan ik heftig ontkennend reageren.
Dit is een lastig fenomeen bij leidinggeven. Kritiek sluit de regelkring. Kritiek laat je weten wat het effect is van je handelen. Dat kan zijn van het handelen waar je bewust voor koos, maar net zo goed het handelen waar je met je gedachten niet bij was. Kritiek ontvangen is een belangrijk aspect van leidinggeven. Het is de beste manier om erachter te komen of je nog op het goede spoor zit en waar je aanpassingen in je sturing moet realiseren.

Kwetsbaar opstellen
Evenwaardigheid zien wij als een essentiële voorwaarde voor coachend leiderschap. Daar hoort bij dat je je kwetsbaar opstelt en dat je open staat voor kritiek. Het is belangrijk dat je daar op een open en effectieve manier mee om kunt gaan. Open staan voor kritiek betekent erachter komen wat er precies bedoeld wordt, op welk gedrag de kritiek gericht is, wat de kern is van de kritiek. Soms zal je dan tot de ontdekking komen dat het nuttig is om bij te sturen, soms kom je tot de conclusie dat je iets over het hoofd zag en soms kom je tot de conclusie dat je op de ingeslagen weg doorgaat maar dat je daarbij wel wat intensiever met de criticus zal communiceren. Het is vaak goed daar afspraken over te maken. Het is bij coachend leiderschap noodzakelijk dat je aanspreekt, maar ook dat je je laat aanspreken. Leer daarin met je eigen gevoelens om te gaan, zodat je ondanks boosheid, teleurstelling en frustratie over de kritiek toch kunt luisteren, kunt begrijpen en kunt zoeken naar de kern van de boodschap die je ontvangt.