Moed verzamelen

Moed is volgens Aristotoles de belangrijkste van alle deugden. Je hebt het nodig om alle andere deugden gestalte te geven. In leiderschap is moed ook essentieel. Het ontbreekt ons helaas vaak aan moed. Moed is niet iets wat je ergens koopt of wat je leert op de universiteit. Het leven biedt je echter wel veel aanknopingspunten om het te verzamelen.

Schaamte
Mijn eerste verliefdheid kreeg slechts gestalte in mijn hoofd. Fantasieën over hoe ik haar redde uit handen van vervelende jongens. Hoe ik moedig voor haar sprong, de vuistslagen van de aanvallers trotseerde en haar ten koste van een paar blauwe plekken in veiligheid bracht. Ja, fantasieën had ik wel over moed. Maar de moed om tegen haar te zeggen dat ik haar leuk vond ontbrak me totaal. De angst om afgewezen te worden, de angst om te merken dat ik er voor haar niet toe deed, zorgden ervoor dat het bij fantasieën bleef. Ik wilde me niet gekwetst voelen en daarom durfde ik niet kwetsbaar te zijn.

Kwetsbaarheid
Brené Brown, die zich jarenlang verdiept heeft in vragen rond moed, kwetsbaarheid en schaamte, zegt dat je alleen maar moedig kunt zijn als je in staat bent je kwetsbaar op te stellen. Dat is nou net niet waar we aan denken als het om moed gaat. Bij moed denken we eerder aan kracht, aan stevigheid en robuustheid. Aan mensen die zeggen “kom eens op als je durft” of ”ik lust je rauw, mannetje”. We denken aan mensen, die er direct op afstappen. Waar haal je de moed vandaan, zeggen we weleens en daarmee spreken we bewondering uit voor iets wat iemand gedaan heeft. Ik had zo veel bewondering voor de mensen, die in de tweede wereldoorlog, zich verzetten tegen de Duitsers. Het was moed die ik ook zou willen hebben, maar als ik er weleens over nadacht en als je in een oorlogsfilm ziet hoe slecht het met je af kan lopen als je je verzet, dan bekruipen de twijfels je weer. Waar haal je de moed vandaan. Mijn vader was 19 jaar toen de tweede wereldoorlog begon en hij kwam in het verzet terecht. Hij vertelde mij erover, niet lang voordat hij stierf en als er één ding duidelijk werd dan was het wel dat voor mijn vader in het verzet gaan geen grote moedige stap was geweest. De eerste jaren van de oorlog was zijn leven gewoon doorgegaan. Berichten over het oppakken van Joden verontrusten hem wel, maar brachten hem niet tot actie. Nee, de actie was gekomen toen hij op het gemeentehuis waar hij werkte, bezoek kreeg van een vroegere onderwijzer, een man die hij graag mocht. Deze man vroeg hem of hij misschien voor wat voedselbonnen kon zorgen. Dat wilde mijn vader wel doen voor deze man, hij drukte bonnen achterover en bezorgde ze bij de man in kwestie. Inmiddels drong het ook tot mijn vader door dat deze bonnen bestemd waren voor mensen, die normaal geen bonnen kregen, onderduikers dus en zo kwam mijn vader stap voor stap in het verzet terecht. Moed is dus niet altijd het resultaat van grote beslissingen. In dit geval ontstond moed uit een keuze maken tussen de angst die je voelt en de dingen die je belangrijk vindt in het leven. Waar kies je voor?  Waardoor laat je je keuzen bepalen? Dat is niet altijd makkelijk want je hebt iets te verliezen. En dat verlies kan variëren van je gezicht tot je leven.

Moed in de organisatie
Eén van de dingen waar je moed voor nodig hebt is het geven van feedback. In organisaties blijkt voortdurend hoe moeilijk dat is. Het is onthutsend om in het boek De Prooi van Jeroen Smit te lezen hoe allerlei mensen rondom de heer Rijkman Groenink wel zagen dat het niet goed ging, ze hielden echter hun mond dicht en bedachten allemaal een reden om dat te doen. De reden om hun mond dicht te houden was sterker dan de motivatie om hun mond open te doen. Wat gebeurt er als ik mijn mond open doe? Dan raak ik mijn positie misschien wel kwijt. Dan wordt de ander boos op mij. Dan wordt ik genegeerd. En als ik het wel zeg, luistert ‘ie toch niet. En zo houden we onze mond dicht als we dingen zien die niet goed gaan, en omdat we het allemaal doen verandert er niets en wordt het steeds moeilijker om je mond nog wel open te doen. Het uiteindelijke gevolg is dat we eindigen bij de kantonrechter of in een parlementaire enquête.

Experimenteren
Moed is niet iets wat je hebt of niet hebt, moed kun je laten groeien. Herminia Ibarra, die veel studie heeft gedaan naar de loopbaanontwikkeling van vrouwen, moedigt aan om te experimenteren met de kanten, die wij in ons hebben. Je kunt dat doen door anderen na te doen, door elementen van het gedrag van anderen over te nemen en door na te gaan wat echt belangrijk voor je is in het leven. Ibarra noemt dit stappen om los te komen uit een positie waarin je je niet goed voelt. Het zijn stappen waar moed voor nodig is, maar stappen waar je ook moed van krijgt. Het zijn geen grote alles of niets stappen. Het zijn experimentele stappen, die je in de tijd weer bij kunt stellen.

Praktische inzichten
Brené Brown, die ik hiervoor al even noemde, schreef het boek “Daring Greatly”. Zij noemt in dat boek een aantal praktische stappen, die je kunt zetten om moed te verzamelen.

• Ze heeft zelf in haar portemonnee een briefje met daarop de namen van mensen, die er voor haar toe doen. Ze schrijft mensen op die lijst die van haar houden om haar kracht maar ook om haar worstelingen. Die weten dat ze het goed bedoelt maar er soms nog een puinhoop van maakt
• Je zorgen maken over de toekomst is onze maatschappelijke versie van posttraumatische stress, je hebt daar last van als je veel hebt meegemaakt. Om de pijn te kunnen genezen moet je je kwetsbaar opstellen maar in plaats daarvan reageren we met boosheid en bijten we elkaar de strot af
• Kwetsbaarheid definieert Brown als onzekerheid, risico en emotionele zichtbaarheid. Denk met die omschrijving eens aan liefde, elke dag opstaan en van iemand houden die misschien wel of misschien niet van jou houdt, waarvan we de veiligheid niet kunnen garanderen, die misschien in ons leven blijft of er zomaar uit verdwijnt, die trouw is tot de dood ons scheidt of ons morgen verraadt, dat is kwetsbaarheid.
• We veroordelen mensen op die gebieden waar we zelf gevoelig zijn voor schaamte. We hebben het daarbij vooral gemunt op mensen, die slechter zijn dan wijzelf. Als we ons daarentegen goed voelen over onze ontwikkeling dan maken we ons geen zorgen over wat anderen doen. Als ik me goed voel over mijn eigen lichaam heb ik er geen behoefte aan commentaar te hebben op dat van een ander. We zijn hard tegen anderen omdat we een platform nodig hebben om onze eigen tekorten weg te poetsen
• Kinderen opvoeden met hoop en de moed om kwetsbaar te zijn betekent een stapje terug doen en ze de kans geven om met teleurstelling om te gaan, met conflicten te dealen, zichzelf te herstellen en ze de kans te geven fouten te maken. Als je ze niet de kans geeft die dingen zelf te doen, dan ontneem je ze ook de kans zich daar goed en groot in te voelen.

Moedd verzamelen is een kwestie van oefenen, je kunt er elke dag mee beginnen. Mark Twain zei daarover: moed is niet de afwezigheid van angst maar het leren omgaan met angst.