Maak van gevolgen geen motieven

Motivatie bezorgt ons vaak hoofdbrekens, hoe krijg je kinderen aan het leren? Hoe krijg je werknemers tot het leveren van prestaties, hoe behoudt je topmanagers bij de bank? Interne motivatie is het krachtigste middel om mensen aan de gang te krijgen en aan de gang te houden. Zorg dat je daarover met ze in gesprek bent.

Motivatie ontbreekt
Op de meeste scholen worden de laatste lessen afgewerkt. De leerlingen krijgen bijna hun rapporten mee. De meesten weten of ze overgaan naar een volgend leerjaar of ze starten na de zomervakantie op een nieuwe school om zich daar verder op hun toekomst voor te bereiden. Het is een periode van vreugde omdat de vakantie aanbreekt en er weer een jaar succesvol is afgerond. Het is voor andere ouders en kinderen ook een periode van buikpijn of hoofdbrekens, hoe moet het nu verder? Het jaar is mislukt, het diploma niet gehaald en de resultaten waren onvoldoende om door te gaan naar een volgend leerjaar. Hij zou meer z’n best moeten doen. Ze kan veel beter maar ze heeft voor alles aandacht behalve voor het schoolwerk. Het ontbreekt aan motivatie. Ik ken het zelf heel goed. Op de oude HBS, bleef ik tweemaal zitten. De tweede klas en de vierde klas heb ik tweemaal gedaan. Mijn ouders, mijn leraren en later ook mijn vriendin deden er alles aan om mij aan het werk te krijgen. Maar oh, wat was ik makkelijk afgeleid. Wat waren de kersen in de kersenboom lekker, wat wilde ik graag dat boek nog even uitlezen of met dat vriendje praten over de nieuwste LP van de Mothers of Invention en zo waren er duizend dingen die ik belangrijker vond dan mijn schoolwerk. Ik hoorde over later, hoe ik er veel plezier van zou hebben als ik nu hard werkte. Hoe ik voor galg en rad opgroeide en hoe de gymnastiekleraar zijn handen van mij aftrok, die voelde ik trouwens ook liever niet.

Goed voor later
Toen ik eindelijk mijn HBS diploma op zak had, wilde ik graag iets met mensen doen. Sociale academie of zoiets, het werd de toen spiksplinternieuwe wetenschap der andragologie aan de Universiteit van Amsterdam. Ik volgde de colleges, ik keek in de boeken en deed enkele tentamens, zonder veel succes. Ik vond er niets aan. Het lukte mij niet de studie in relatie te brengen met mijn wens om iets voor mensen te kunnen betekenen. Mijn ouders spraken op mij in en hielden mij voor dat ik volwassen moest worden, dat ik even door moest bijten en dat ik er later veel plezier van zou hebben als ik de drs-titel op zak had. Met veel pijn en moeite slaagde ik erin mijn kandidaatsdiploma te bemachtigen en toen was het afgelopen. Ik kwam bij de melkfabriek in Bedum terecht en werd daar poedermaker. Mijn ouders waren diep teleurgesteld toen ik ze vertelde dat ik geen studietoelage meer wilde, dat ik voor mezelf ging zorgen.

Fanatieker
Jaren later, toen ik via andere baantjes medewerker vorming en training was geworden bij de PTT, zei mijn baas dat ik stom was dat ik mijn studie niet had afgemaakt. We raakten in gesprek en hij kreeg me na een periode zover dat ik me weer inschreef, nu bij de universiteit van Groningen. Ik ging weer colleges volgen en werd er steeds fanatieker in. ’s Avonds en in de weekenden studeerde ik hard. Voor tentamens haalde ik ineens goed cijfers. Ik had er lol in. De colleges en de boeken die ik las boeiden me. Ik leerde dingen, die ik in mijn werk als intern consultant goed gebruiken kon en uiteindelijk studeerde ik snel af met prachtige resultaten. Ja, ineens was ik gemotiveerd geraakt, de motivatie die eerder ontbrak was blootgelegd met verbluffende gevolgen.

Twee soorten motivatie
Bij motivatie kun je onderscheid maken tussen twee soorten motivatie.,Jje hebt instrumentele motivatie. Dat is de motivatie, die wordt veroorzaakt doordat je ontdekt dat je iets kunt bereiken met de resultaten van je inspanning. En dan heb je ook interne motivatie. Dat is motivatie die van binnenuit komt, motivatie omdat je iets wilt weten, iets ontdekken, iets wilt realiseren. Je handelen heeft dan direct met je doel te maken, niet via een omweg. Toen ik ontdekte dat de boeken die ik las in mijn werk toepasbaar waren ontstond de interne motivatie om er meer te lezen en dat ook snel te doen. Toen ik ontdekte dat het doen van een tentamens mij hielp de stof goed in de vingers te krijgen, wilde ik graag tentamens doen. In de periode daarvoor trachten anderen mij van instrumentele motivatie te voorzien. Het hebben van een papiertje is goed voor je toekomst, zeiden ze. Je kunt dan betere posities in de maatschappij bereiken.

Onderzoek
In de New York Times van 4 juli staat een artikel van Amy Wrzesniewski (hoogleraar organisatiegedrag aan Yale) en Barry Schwartz (hoogleraar psychologie aan Swarthmore College). Het artikel heeft als titel “Het geheim van effectieve motivatie”. In het artikel beschrijven ze een langjarig onderzoek gedaan onder ruim 11.000 kadetten, die aan een militaire loopbaan aan de militaire academie Westpoint begonnen. Van al die kadetten is over een periode van jaren gemeten hoe het stond met hun instrumentele motivatie en hun interne motivatie. En nu is er na jaren gekeken wat de relatie is tussen interne en instrumentele motivatie en het bereiken van resultaten. Eén resultaat ligt wel voor de hand, denken de onderzoekers. Namelijk dat mensen met een sterke interne motivatie meer bereiken. De kadetten met een sterke interne motivatie bereikten eerder een leidinggevende positie dan de kadetten, die die sterke interne motivatie misten.

Verrassend
Het verrassende was dat kadetten, die naaste een sterke interne motivatie ook een sterke instrumentele motivatie hadden juist achterbleven in het bereiken van resultaten. Die deden het slechter dan de kadetten met een sterke interne motivatie en een zwakke instrumentele motivatie. De consequenties van dit onderzoek zijn bijzonder. Goed presteren heeft in het algemeen interne en instrumentele consequenties. Je raakt meer intern gemotiveerd en je krijgt een goede beloning. Een toegewijde student leert (intern) en haalt goede cijfers (instrumenteel). Een vaardige arts maakt patiënten beter (intern) en verdient veel geld (instrumenteel). Deze gevolgen betekenen echter niet dat er in deze voorbeelden ook sprake is van beide vormen van motivatie.

Maak van gevolgen geen motieven
Volgens de onderzoekers is het belangrijk activiteiten zo in te richten dat instrumentele gevolgen niet veranderen in instrumentele motieven. Dat heeft namelijk, zoals uit het onderzoek blijkt, negatieve gevolgen voor de resultaten. U begrijpt dat ik nu onmiddellijk aan de topmanagers van enkele bekende Nederlandse banken moet denken. Ook bij veel bedrijven die geprivatiseerd werden hoorden we de argumentatie dat de topmanagers net zoveel moesten gaan verdienen als managers in het bedrijfsleven. Er werd alleen gewerkt aan hun instrumentele motivatie, juist daaraan werd geappelleerd. Wrzesniewski en Schwartz benadrukken het belang van de ontwikkeling van interne motivatie. Dat betekent dat je daarover met mensen in gesprek bent. Zelfs de combinatie is niet goed, zeggen de onderzoekers. Focus je op de interne motivatie want als je daarnaast ook de instrumentele motivatie aanwakkert is dat negatief voor de resultaten.

Coachend leidinggeven
Het is de kern van coachend leidinggeven uit te vinden waar de interne motivatie van mensen zit. Bij de aannemer, waar we recent een mooi traject afsloten, bleek dat de timmerlui het maken van een goed stukje timmerwerk het allermooiste vinden en ook de managers van de papierfabriek, zijn trots en blij als ze een mooi stuk papier kunnen afleveren. Vanuit die interne motivatie kun je samen heel goed verder werken en richting geven aan de ontwikkeling van je organisatie. Het is de moeite waard om daar bij de ontwikkeling van kinderen ook serieus aandacht aan te besteden.