Leiderschap en broederschap

De gebeurtenissen in Parijs ropen een veelheid aan reacties op. Er wordt een beroep gedaan op leiderschap. Maar wat is er echt nodig?

Dichtbij
Vrijdagavond kwam het geweld angstwekkend dichtbij. Hoe ver is Parijs helemaal van Nederland? We lezen er wel over in de krant of we horen het in de nieuwsberichten. Maar meestal gaat het over geweld ver weg. Ergens in een wereld die wij maar matig kennen. Nu het geweld zo dichtbij komt wordt er veel heftiger gereageerd. De Franse president uit zich in krachtige bewoordingen en ook mensen uit zijn regering bedienen zich van krijgshaftige taal. Het is taal waarmee ze in een situatie als deze de boodschap uitdragen dat de leiding bij hun in goede handen is. Ja, een crisissituatie is een situatie waarin je je als leider kunt onderscheiden. Maar hoe onderscheid je je dan? Welke manifestatie van leiderschap biedt de meeste kansen op een wereld waarin niet moord en verderf maar vrede de boventoon voert?

Petriglieri
Over dat leiderschap verschenen deze dagen een paar boeiende artikelen van mensen die zich in het dagelijks leven intensief met leiderschap bezig houden. Een van hen, de psychiater en hoogleraar aan Insead Gianpiero Petrigieri, schreef een artikel in de Harvard Business Review met als titel: After Paris, We Need More Fellowship, Not More Leadership. Hij beschrijft in het artikel hoe hij zijn jeugd het gewelddadige Sicilië ontvluchtte om neer te strijken in Parijs, een plaats waar vrijheid heerste en waar je het gewoon openlijk ergens niet mee eens kon zijn. Hij concludeert dat het die vrijheid is waarop afgelopen vrijdag een aanslag werd gepleegd. Hij verwijst naar het ideaal van de Franse revolutie en benadrukt dat het met name schort aan broederschap in onze westerse wereld. En, zegt Petriglieri, omdat broederschap er zo bekaaid vanaf komt is het belangrijk om te communiceren. We moeten praten, zegt hij. Het is ook belangrijk om nieuwsgierig te zijn, om actief te onderzoeken wat er leeft bij mensen die op het eerste gezicht zo anders zijn dan wij. We zeggen wel dat we dat belangrijk vinden maar we doen het niet. Onze leiders zijn nog veel te vaak de leiders van een groep met een bepaald belang. Zij, maar ook wij moeten de moed hebben onze eigen waarden en doelen ter discussie te stellen en ons te verdiepen in die van anderen. Het gaat er niet om dat we de cultuur van de ene groep boven die van een andere groep plaatsen. Daarmee cultiveer je stammenstrijd. Beschaving is werken aan onze nieuwsgierigheid, het herkennen van de echte verschillen en daar met respect mee omgaan. Om die reden hebben we vooral meer menselijke leiders nodig. Er zijn al voldoende leiders, die voor een groep met een bepaald belang opkomen. Het zijn ouderwetse stamhoofden. We hebben echter meer beschaafde, menselijke leiders nodig. Leiders, die er ons bewust van kunnen maken dat we allemaal met dezelfde situatie te maken hebben. Dat leiderschap is erg nodig nu we ons in een situatie van fragmentatie en fundamentalisme bevinden. Het is nu makkelijk om te zwijgen, om te schreeuwen en om te schelden, maar echte communicatie is wat er nodig is. Een oorlog tegen intolerantie kun je niet winnen. We kunnen elkaar er alleen uit respecteren.

Segers en Marichal
Jesse Segers en Koen Marichal, hoogleraren aan de Antwerp Management School, laten zich in knack.be in soortgelijke bewoordingen uit, ook zij pleiten voor leiderschap dat zich niet alleen voor één bepaalde groep sterk maakt. Dat er echt wat aan de hand is wordt erg duidelijk in een ander artikel, het is een interview met de Nederlandse terrorisme-expert Peter Knoope, die het Westen waarschuwt met de woorden “Een groot deel van de wereld haat ons. Wat wij vooruitgang vinden, vinden zij neokoloniaal”. Ook Knoope zegt dat we moeten beginnen met begrijpen waar die mensen zich tegen verzetten. Anders kun je geen alternatief bieden. Het gaat om begrijpen, niet om bommen gooien. Met bommen los je geen probleem op.

Begrijpen
Freek Vermeulen laat in zijn boek Business exposed zien hoe lastig het is voor leiders om goede keuzes te maken en dus de goede stappen te zetten. Daniel Kahneman schrijft in zijn boek Thinking Fast en Slow hoe makkelijk het is om tot de verkeerde conclusies te komen. Hoe minder je weet, hoe makkelijker het is om een coherent verhaal te construeren, schrijft hij. We zijn erg goed in het negeren van de feiten. Ons handelen baseren we vervolgens op een verhaal wat niet aansluit bij de werkelijkheid. Vermeulen laat in zijn boek zien tot welke mislukkingen dat leidt. Het leiderschap door Petriglieri , Segers en Marichal voorgestaan, is leiderschap waarbij je echt wilt weten hoe het zit, waarbij je echt geïnteresseerd bent in de ander en niet alleen als je geld aan hem kunt verdienen. Leiderschap waarbij je verschillen durft te benoemen en je met elkaar een weg zoekt om er respectvol mee om te gaan. Dat leiderschap is nu meer dan ooit noodzakelijk.