Je gaat het pas zien als je het door hebt

De titel van deze blog is één van de uitspraken waarmee Cruijff zich naast zijn voetballen veel roem verwierf. Gisteren overleed hij. Het einde van het leven van een markante man, die ons in zijn leven heel goed heeft laten zien hoe zelfsturing eruit ziet en daarmee ook heeft laten zien wat je moet kunnen maar ook wat je wilt bereiken als je coachend leiding geeft

Zelfsturing
Zelfsturing zat Johan Cruijff  in het bloed. Als je niet weet wat zelfsturing is, als je je afvraagt hoe dat eruit ziet, kijk dan maar eens naar Cruijff. Al sinds hij begon met voerballen, heb ik hem gevolgd in de krant, op de tv en voor de radio. Hij liet in zijn leven zien wat zelfsturing was, maar in zijn leven werd ook zichtbaar hoe goed je in je leiderschap moet zijn om met zelfsturende mensen te kunnen werken. En hoe gemakkelijk iemand die zelfsturend is het predicaat, eigenwijs, arrogant en ongehoorzaam  krijgt opgeplakt.

Boek
In zijn boek De zelfsturende medewerker beschrijft mijn collega Willem Verhoeven wat de kenmerken zijn van een zelfsturende medewerker. De kern van zelfsturing is dingen doen, die bij je kern  passen, op je innerlijke kompas varen en je niet van de wijs laten brengen door de waan van de dag.

Weten wat je wilt
Zelfsturing begint met weten wat je wilt. Want zo luidt het oude gezegde ”Waar een wil is, is een weg”. Nou, en dat Johan Cruijff wist wat hij wilde was al heel vroeg duidelijk, als je zag hoe hij als jonge speler in het veld stond en zich niet liet sturen. Nee, hij zag zelf wel wat er moest gebeuren. Cruijff had ambitie en durfde die ook te hebben en te laten zien. Hij liet zich nooit vangen in de waan van de dag. Dat maakte hij zichtbaar bij de clubs waarbij hij speelde maar ook als trainer en als man, die de ontwikkeling van jonge mensen stimuleerde.

Verantwoordelijkheid nemen
Een belangrijk aspect door Verhoeven benoemd is verantwoordelijkheid nemen. Dat deed Cruijff ook, hij was zeker geen marionet. Niemand had hem aan een touwtje. Bij zelfsturing is het belangrijk om je falen of je succes niet aan anderen toe te schrijven. Door die meer aan je eigen inspanning of het gebrek daaraan toe te rekenen. Je dwingt jezelf om in te grijpen. Als het door een ander komt, als het aan de omstandigheden ligt, hoef je niets te doen. Cruijff was niet te beroerd zijn handen vuil te maken. Als hij iets vond bemoeide hij zich er ook hoogst persoonlijk mee. Daarbij liet hij zich niet uit het veld slaan door wat anderen over hem zeiden. Hij was een echte optimist en dat is ook erg belangrijk voor iemand die zelfsturend is of wil zijn, ze schrijven succes over het algemeen meer toe aan inspanning dan aan aanleg. Een optimist blijft meester over z’n eigen bestemming. Een zelfstuurder brengt zichzelf in het spel.

Bij de les zijn
Een goede zelfstuurder blijft bij de les, kent zichzelf en is zich ook bewust van zichzelf. Een goede zelfstuurder is steeds aan het leren, niet door boeken te lezen maar door steeds te reflecteren op het eigen handelen en zo te ontdekken hoe je effectiever kan handelen.

Een gerealiseerd idee
Een goede zelfstuurder zet ook stappen om de ideeën die hij of zij heeft gerealiseerd te krijgen. Dat betekent ook risico durven nemen en volhardend zijn. Zelfsturing is iets totaal anders als alles alleen doen. Een goede zelfstuurder laat zich beïnvloeden, spreekt zichzelf uit. De goede zelfstuurder gaat ook bewust met feedback om.Is vooral actief in het feedback verzamelen en ontvangen.  En een goede zelfstuurder kan omgaan met afkeuring en ongenoegen van anderen, als je dat niet kan dan wordt het lastig om zelfsturend te zijn.

Niet uit het veld laten staan
Een goede zelfstuurder laat zich niet zomaar uit het veld staan, die geeft niet op. Als zelfstuurder krijg je gemakkelijk te horen dat je plannen onvoldoende doordacht zijn. De zelfstuurder heeft een tactiek ontwikkeld om met zulke opmerkingen om te gaan. Dat geldt ook voor de kritiek dat een en ander nog onvoldoende doorgesproken is. De tactiek is hier om er met zo min mogelijk mensen over te parten in de voorbereiding, je kunt da als de kritiek komt makkelijk nog gesprekken met mensen gaan voeren.  Verhoeven noemt nog meer tegenwerpingen, die je kunt horen als je zelfsturend bent. Niet realistisch, geen alternatieven, er heeft nog geen deskundige naar gekeken  en het is niet concreet genoeg. Laat je daardoor niet uit het veld slaan. Verhoeven suggereert in zo’n situatie judo-tactieken toe te passen, meebewegen en dan de kracht van de andere partij gebruiken om je punt te maken.

Grenzen verleggen
En tenslotte zal de zelfstuurder zijn of haar grenzen verleggen. Johan Cruijff heeft dat tot het einde van zijn leven geprobeerd. Aan Johan Cruijff kun je goed zien dat een zelfstuurder om een andere dan de traditionele manier van leiderschap vraagt. Een leider of een managers, verwacht dat medewerkers gehoorzaam uitvoeren wat ze zeggen zal altijd problemen hebben met zelfstuurders. Als je echter op een coachende manier leiding geeft kun je met zelfstuurders de mooiste resultaten behalen.