Hoe zorg je voor echt samen?

Samenwerken lijkt heel vanzelfsprekend, bijna elk product en elke dienst, die wij in onze samenleving gebruiken is het resultaat van samenwerking. De kwaliteit van het product of de dienst wordt dan ook in hoge mate bepaald door de kwaliteit van die samenwerking. Daar valt helaas nog wel eens wat op af te dingen. Het zijn echter kleine dingen waarmee je een groot verschil kunt maken. De vraag is echter of je er oog voor hebt.

Oog voor de anderen
De trainingsdagen waarbij het werken met en het coachen van teams centraal staan leveren elke keer weer diepe inzichten op bij de deelnemers aan de training. En ook voor mij als trainer is het keer op keer bijzonder om te zien wat nu het verschil maakt en hoe ogenschijnlijk niet al te opvallende interventies de doorbraak naar een succesvol resultaat inluiden. Het gaat daarbij niet om inzicht in elkaars of de eigen kwaliteiten, drives of voorkeursrol. Nee, het gaat om oog hebben voor wat er op dat moment gebeurt in de groep, voor hoe de mensen erbij zitten of staan, welke non verbale communicatie wordt waargenomen en hoe aan die waarneming uitdrukking wordt gegeven.

Verdieping van de samenwerking
Als er in een groep iemand is die dat doet, dan zie je een verandering in de samenwerking optreden. Dan verandert het proces van vriendelijk en beleefd met elkaar omgaan in echte samenwerking. Dan maak je wat de stap van coöperatie naar collaboratie heet. Bij collaboratie is er niet alleen communicatie op inhoudsniveau maar ook communicatie op procesniveau. Dan wissel je niet alleen informatie uit of deel je gemeenschappelijk bronnen, dan ben je echt met elkaar bezig met het realiseren van een doel.

Een oefening
Ik zag het enkele dagen geleden weer heel duidelijk gebeuren toen de groep, waarmee ik in een leiderschapstraining aan het werk ben, het lattenspel deed. Ik heb er al eens eerder over geschreven. Bij het lattenspel krijgt de groep de opdracht vijftien latten in een bepaald figuur te leggen. Het lijkt heel makkelijk, maar het blijkt steeds weer bijzonder lastig en de doorbraak ontstaat als een van de deelnemers de metacommunicatie oppakt: als er een deelnemer is die bij de uitvoering van het spel aandacht vraagt voor hoe die deelnemers met elkaar de opdracht uitvoeren en de andere deelnemers bereid zijn even op te kijken van hun puzzelwerk en te luisteren. Doordat deze deelnemer op een andere manier naar de opdracht kijkt en dat deelt met de anderen gaan anderen ook onmiddellijk zo kijken en wordt er ineens snel voortgang geboekt.

Inhoud en relatie
In de uitvoering van het spel waar ik naar keek, zag ik dat de meeste groepsleden zich richtten op de inhoud van het probleem wat opgelost moest worden. Er was echter ook een deelnemer, die aandacht had voor het feit dat de opdracht samen uitgevoerd moest worden. Dat was de deelnemer die voor de doorbraak zorgde. Deze deelnemer stak steeds opnieuw weer energie in het verbinden tijdens de uitvoering van de oefening. Dat werd opgepikt door een deelnemer die wat afstand nam van de opdracht in het begin van de oefening. Doordat deze deelnemer naar het totale gebeuren keek zag hij ook de pogingen tot verbinden en reageerde daarop. De anderen waren zo verdiept in de inhoud dat ze het aanvankelijk niet zagen of opmerkten.

Volgen
Ze ontdekten echter op een gegeven moment dat ze geïsoleerd waren van de groep en sloten zich toen aan bij wat daar gebeurde. Vanuit de verbinding ontstond ruimte voor experiment, voor andere waarnemingen en zien wanneer je iets beter los kon laten of iets beter op kon pakken. En zoiets duurt niet lang, binnen een minuut is de samenwerking ontstaan en komen mensen van hun eilandjes af. Dat is niet het resultaat van uitgebreid vergaderen, maar van het gedrag van één van de deelnemers wat wordt gevolgd door de anderen. Het begint met iemand, die zich behalve op de inhoudelijke opdracht ook nadrukkelijk op de verbinding met de anderen richt.

Onderzoek MIT
Deze waarneming sluit mooi aan op de onderzoeksresultaten van Anita Woolley van MIT, die vaststelde dat het succes van een team in belangrijke mate bepaald wordt door de mate waarin de teamleden in staat zijn en hun best doen om de mede-teamleden te begrijpen. Dat begint met geïnteresseerd zijn in de ander en het bewustzijn dat die ander belangrijk is voor het bereiken van het doel. Om effectief te zijn als team is een gemeenschappelijk doel essentieel. Maar zoals collega Willem Verhoeven schrijft in zijn boek coachen en teamontwikkeling, een groepsklimaat waarin sprake is van vertrouwen, respect en open communicatie is net zo essentieel. En dat groepsklimaat is een kwestie van hard werken.