Hoe verander je water in wijn?

Topsporters of mensen die dat waren zijn populair als sprekers op bijeenkomsten waar managers inspiratie moeten krijgen of voorzien moeten worden van nieuwe inzichten om de successen van hun organisatie te vergroten.Maar klopt die sportmetafoor wel? Freek Vermeulen, hoogleraar aan de London Business School denkt van niet

De Groningse voetbalbond.
Jaren heb ik gevoetbald. Meestal als verdediger in het laagste elftal van OKVC, de Oldehoofster en Kommerzijlster Voetbal Combinatie. Het elftal waarin ik speelde zat in de laagste klasse van de Groninger voetbalbond. Lager kon niet. We werden nooit kampioen en de illusie dat we dat ooit zouden worden ontbrak zelfs bij mij. En toch, ik heb het altijd met ontzetten veel plezier gedaan. Ik heb zelfs altijd ontzettend mijn best gedaan. Mijn medespelers zeiden over mij dat de aanvaller van de tegenpartij mij zeker driemaal moest passeren, zo groot was mijn inzet. En ondanks het ontbreken van een kampioenschap als aanlokkelijk perspectief verzon ik nooit een reden om maar niet mee te spelen als het geen mooi weer was of als we ver weg moesten. Nee ik genoot van het mee doen, van het erbij horen, van het samen een spel spelen. Winnen of verliezen maakte wel wat uit. Winnen was leuker maar het was geen voorwaarde om van het spel te kunnen genieten.

Meedoen
Dat meedoen in een team leuk is, dat het fijn is om erbij te horen, dat je daar inspiratie van krijgt en dat je erdoor geïnspireerd wordt. Dat hoor je niet zo vaak als de parallel getrokken wordt tussen sport en bedrijfsleven. Regelmatig hoor ik mensen, die ergens Mark Lammers of Foppe de Haan hebben horen spreken.( Ik kan me die namen goed herinneren omdat zij wel eens boeken bij ons bestellen). Maar ook andere namen komen vaak voorbij.

Water in wijn
En via Google heb je zo een hele rij aan topsporters of mensen daaromheen te pakken, die je kunt uitnodigen om in jouw organisatie de spirit er weer in te krijgen. De sport metafoor lijkt populair voor organisaties. Het kampioenschap van Leicester city in Engeland heeft alweer tot een hele serie artikelen geleid waarin leiderschapslessen aan het succes van deze voetbalclub worden ontleend. En in de Economist van 7 mei wordt voorspeld dat het kampioenschap van Leicester City zal leiden tot een enorme stroom aan leiderschapslessen. Er wordt zelfs gesproken over de coach van deze voerbalclub Claudio Ranieri die water in wijn kan veranderen en wie wil dat niet.?

Kritische geluiden
Maar er zijn ook kritische geluiden te horen. Zo twitterde Freek Vermeulen, hoogleraar aan de London Business school al direct nadat Leicester het kampioenschap behaalde dat dat kampioenschap wel weer zou lijden tot een eindeloze stroom aan leiderschapslessen en het was duidelijk dat Vermeulen minder enthousiast was over deze lessen. En in de Harvard Business Review van 2 juni 2016 roept hij op om te stoppen met het stoppen van het vergelijken van management met sport. Want de vergelijking klopt niet zegt Vermeulen. Het gaat er bij deze sportmetafoor vooral om hoe je de concurrentie verslaat zegt Vermeulen.

Schade
Maar daar gaat het helemaal niet om in het bedrijfsleven en deze metafoor brengt eerder schade toe dan dat ze een positief effect heeft. Het gaat er niet om dat je met veel kracht ingrijpt in een organisatie. En dat je in korte tijd de resultaten probeert te verdubbelen. Het gaat erom dat je de tijd neemt om beter op elkaar ingespeeld te raken, om ervoor te zorgen dat mensen elkaar beter begrijpen. En dat is iets wat moet gebeuren tussen de mensen die in een organisatie werken.

Tijd en ruimte
De manager moet daar vooral tijd en ruimte voor geven. Er is zorg en aandacht nodig en  vooral ook tijd. Je moet er de tijd voor nemen. Dat is in een sportcompetie volledig anders, daar moet in korte tijd een grote prestatie worden neergezet. En er zijn natuurlijk voorbeelden van organisaties, die snel groeien in resultaat, vaak als gevolg van overanames.Maar uit onderzoek blijkt dat het daarbij maar zelden gaat om succes op lange termijn. Vermeulen deed zelf daar zelf onderzoek naar bij 25 multinationals en ontdekte dat juist organisaties die er de tijd voor nemen en zorg een aandacht aan de medewerkers gaven op de langere termijn  superieure resultaten behalen een stuk beter dan organisaties die dat niet doen.

Een andere metafoor
Er is een hele andere metafoor nodig en hij verwijst daarbij naar een uitspraak van Henri Mintzberg  die zegt dat je in goed presterende organisaties een sterk gemeenschapsgevoel aantreft. En daarvoor is management nodig , blijkt uit onderzoek wat de nadruk legt op relaties, vertrouwen, cultuur, identiteit en het delen van kennis. Het gaat niet om de beste mensen, het gaat om de beste samenwerking. Het gaat om elkaar begrijpen en naar elkaar luisteren en niet om een winnaarsmentaliteit. Vermeulen ziet als verklaring voor de populariteit van de sportmetafoor de behoefte van managers zichzelf in de rol van deze topsporters te verplaatsen. Het gaat vooral om het strelen van het eigen ego.

Leo Dohmen
Overigens waarschuwde in Nederland Leo Dohmen. Hij schreef op 27 januari 2011 op de website van Management al een column over de onzinnigheid van de sportmetafoor.
Gelukkig ben ik nooit verder gekomen dan de onderste regionen van de Groninger voetbalbond, ik heb aan het voetballen vooral overgehouden dat het leuk is om samen ergens mee bezig te zijn en dat het vooral gaat om het spel en niet om de knikkers. Je speelt wel om de knikkers, maar als je niet wint ga je gewoon door en probeer je het de volgende week weer. Misschien is dat wel een belangrijke les voor het bedrijfsleven.