Hoe kom je aan een goed karakter?

Karakter is niet te veranderen, je hoort het vaak en het is jammer dat veel mensen het geloven. Nog los van de vraag wat karakter nu precies is, blijkt uit bijvoorbeeld recidive cijfers van tbs’ers dat behandelen van die mensen wel degelijk zin heeft. Je zou kunnen zeggen dat hun karakters veranderd kunnen worden. De burgemeester van de Bosnische stad Tuzla laat zien dat een goed karakter tot vrede in zijn stad leidt. Wat kun je doen om ervoor te zorgen dat leidinggevenden een goed karakter ontwikkelen?

Niet te veranderen
Als trainer of als coach hoor je vaak dat een karakter niet te veranderen is. Het wordt vaak gezegd in situaties, waarbij al het nodige gebeurd is om ervoor te zorgen dat iemand zich anders gaat gedragen. Als diverse pogingen geen resultaat hadden, dan kunnen we ons nog altijd sussen met de overtuiging dat een karakter nou eenmaal is zoals het is. Het is niet te veranderen, hoor je dan. Ik vraag in zo’n situatie wel eens “hoe weet je dat?” Op die vraag heb ik nog nooit een helder antwoord gekregen. Misschien een opmerking als “dat ziet toch iedereen”. Maar een heldere definitie komt er niet en een heldere verklaring ook niet. Het woord karakter heeft een oude oorsprong, je komt het in de Griekse taal al tegen, het komt van het Griekse woord “charasoo”en dat betekent inkerving of stempel. Daarmee wordt zichtbaar dat de Grieken al zagen dat er eigenschappen of gedragingen waren, die zich stevig in iemand verankerd hadden.

Behandelen leidt tot verandering
Bij mensen die een misdrijf pleegden hoor je ook vaak dat het om slechte karakters gaat. Het is maar het beste om die langdurig uit de samenleving te verwijderen. Het bijzondere is echter dat die karakters veranderbaar lijken, Dat kun je afleiden uit de recidive cijfers van tbs’ers en mensen die gewoon in de gevangenis gezeten hebben. Uit die cijfers komt duidelijk naar voren dat er bij tbs’ers veel minder sprake is van recidive dan bij mensen, die gewoon een gevangenis straf uitzaten. En dat terwijl we tbs’ers vooral zien als mensen, bij wie er iets mis is met het karakter. Het zijn ook de mensen die behandeld worden en die niet alleen maar opgesloten zitten. Afgaand op deze cijfers zou je dus kunnen zeggen dat karakter wel degelijk te veranderen is.
De wetenschapper Fred Kiel, die zich lang bezig heeft gehouden met het karakter van mensen die leiding geven, is ook tot de conclusie gekomen dat karakter te veranderen is. Daar is echter wel de nodige inspanning voor nodig. En het is het beste om ervoor te zorgen dat een karakter goed gevormd wordt vanaf het begin. Gewoon beginnen met goed inkerven. Als je eerst fout inkerft, is het lastiger om de foute inkervingen te vervangen door goede inkervingen.

Vier kenmerken
Fred Kiel heeft karakter specifieker omschreven. Volgens Kiel gaat het om integriteit, verantwoordelijkheid, vergevingsgezindheid en compassie. Het zijn kenmerken, die hij ontleent heeft aan het werk van de antropoloog Donald Brown. Het zijn deze vier kenmerken, die volgens Brown in elke cultuur belangrijk zijn. Kiel heeft deze vier kenmerken gemeten bij leiders van een groot aantal bedrijven en hij heeft ontdekt dat leiders die hoog op deze kenmerken scoren in de ogen van hun medewerkers, hun bedrijf succesvol maken. Dit in tegenstelling tot de CEO’s die laag scoren op deze kenmerken. CEO’s die vooral met zichzelf bezig zijn zorgen voor slechtere bedrijfsresultaten.

Tuzla
Vandaag stond er in de Correspondent een boeiend artikel over de stad Tuzla in Bosnië. In tegenstelling tot de situatie in andere Bosnische steden is er in Tuzla geen sprake van grote etnische of religieuze spanningen. Christenen en moslims leven er in vrede met elkaar samen. Dat is volgens het artikel te danken aan de burgemeester, die zich volgens de omschrijving van Fred Kiel mag rekenen tot de virtuoze CEO’s. Selim Bešlagić is vergevingsgezind, hij is integer, hij neemt verantwoordelijkheid en toont compassie met de mensen van zijn stad. Een eigenschap die Kiel niet benoemt is moed. Bešlagić toont die wel degelijk en laat op die manier zien dat het anders kan.

Wat kerf je in?
Fred Kiel zegt dat het wel degelijk mogelijk is om karakter te veranderen. Het is daarvoor belangrijk dat de CEO feedback krijgt en wil accepteren op zijn gedrag. Een coach of een mentor kan daar een belangrijke rol in spelen. Die kan helaas ook een belangrijke rol spelen in het verder inkerven van het verkeerde karakter. Als jonge talenten leren dat het gaat om een winnaarsmentaliteit, dat het alleen gaat om financiële resultaten, dat vriendelijkheid niet passend is in een zakelijke omgeving en dat het niet goed is om vergevingsgezind te zijn,dan is het geen wonder dat we in onze organisaties niet zoveel leidinggevenden tegenkomen, die van Fred Kiel het predicaat virtuoze leider zouden mogen ontvangen. Wat voor leider wil jij zijn of worden?