Gedeeld leiderschap

Verantwoordelijkheid toewijzen moet niet ontaarden in scapegoating

Verantwoordelijk houden
Burgemeester Bats, van Haren, heeft zijn aftreden aangekondigd. Voordat het rapport van de commissie Cohen in de raad van Haren besproken zou gaan worden deelde hij mee zijn ontslag te hebben ingediend bij de koningin. In het zelfde bericht stond dat de commissaris van politie aanblijft om ervoor te zorgen dat al de lering die uit de gebeurtenissen in Haren moet worden bij de politie wordt geïmplementeerd.
Het lijkt me een moeilijke beslissing en dat blijkt ook wel uit de reacties die er komen uit de gemeenteraad van Haren. Diverse politieke partijen geven aan dat de burgemeester voor hen niet weg hoefde en een van de raadsleden zegt het erg vervelend te vinden dat de discussie in de raad nu zal gaan over het aftreden van de burgemeester in plaats over alles wat er gebeurde in de aanloop naar en rellen en het handelen tijdens de rellen.

Leren
Dat laatste standpunt kan ik goed begrijpen. Het is niet te verwachten dat rellen en het uit de handlopen ervan zich zal beperken tot Haren en het is daarom van groot belang te leren van de gebeurtenissen daar. Dat kan door er als betrokkenen met elkaar op te reflecteren door te kijken wat er goed ging en wat er fout ging en met elkaar te zoeken naar manieren om te voorkomen dat het weer fout gaat bij onverwachte, vrij plotseling opduikende en snel escalerende gebeurtenissen.
In onze samenleving gaan zaken steeds sneller. Sociale media zorgen ervoor dat informatie zich razendsnel verspreid en het valt dan voor de verantwoordelijke autoriteiten niet mee de gebeurtenissen nog in goede banen te leiden. Dat werd niet alleen zichtbaar in Haren, maar ook bij voetbalwedstrijden en het wordt ook zichtbaar als Nederland geteisterd wordt door sneeuwval.

Coördinatiemeschanismen
Business studenten en ik vermoed ook bestuurders zijn vertrouwd met het werk van de bekende Canadese managementgoeroe Henri Mintzberg. Hij heeft al jaren geleden laten zien wat werkt en wat niet werkt in organisaties. In zijn boek “The structuring of organizations” beschrijft hij 5 vormen van coördinatie. Hij legt een relatie tussen dynamiek en complexiteit van de situatie waarmee je te maken hebt en een effectieve combinatie van coördinatievormen. Hoe dynamischer en complexer de situatie hoe  gedecentraliseerder het coördinatiemechanisme. De relschoppers passen, die theorie in optima forma toe en het is zichtbaar hoe effectief ze ermee zijn. Volgens Mintzberg passen procedures en protocollen goed in een situatie waarin niet teveel sprake is van dynamiek en complexiteit. Het lijkt er echter op dat we dit soort situaties steeds weer te lijf gaan met betere protocollen en procedures. Het automatische gevolg daarvan is dat er een kop moet rollen als er echt iets aan de hand is want dan is het protocol of de procedure veel te statisch om met de dynamiek en de complexiteit te dealen. Dus gaat het verkeerd want er werd te vroeg of te laat of teveel of te weinig of op de verkeerde plaats opgetreden.
De mensen, die de rellen veroorzaakten, communiceerden razend snel met elkaar. Zij kenden geen hiërarchie, hadden geen vooraf afgesproken verantwoordelijkheden en bevoegdheden, ze waren zelfs niet getraind of opgeleid. Met minimale voorbereidingen zorgden ze voor een ernstige verstoring van de openbare orde.

Gedeeld leiderschap
In de paar reacties van de burgemeester en andere mensen uit de gemeente haren werd duidelijk hoe lastig was om de communicatie tussen alle betrokken instanties goed op gang te krijgen. Dat zorgt ervoor dat je altijd achter de feiten aanloopt. De relschoppers werden niet gehinderd door bevelstructuren en ze hadden geen last van ontbrekende bevoegdheden.
Mintzberg benadrukt het belang van snelle open communicatie in een complexe dynamische organisatie. Als die communicatie wordt gecombineerd met goed opgeleide en getrainde mensen heb je een effectief coördinatiemechanisme in dit soort situaties. De burgemeester van Haren zal niet zijn opgeleid om met dit soort situaties om te gaan. Open communicatie betekent echter ook dat anderen de burgemeester van Haren in deze situatie de helpende hand toe hadden kunnen bieden. Bij een situatie als deze past gedeeld leiderschap. Heel Nederland volgde met gespannen aandacht wat er in Haren ging gebeuren. De relschoppers kregen versterking zonder erom te vragen. Ik ben benieuwd wie er in die dagen voor de rellen naast burgemeester Bats zijn gaan staan?