Elkaar kennen

Gisteren twitterde Gianpiero Petriglieri: “Liberté is wounded, but it will survive, egalité has been long strugling. But it’s Fraternité we must look after most now.” Het was een reactie op het vreselijke nieuws uit Parijs. Het zijn gebeurtenissen, die aantonen dat er van broederschap, één van de drie idealen van de Franse Revolutie nog niet zoveel terecht komt. We denken vaak dat het ook wel zonder kan vrees. In de muziek is dat anders daar moet je elkaar of in elk geval elkaars instrument goed kennen om te kunnen samenspelen. Zonder dat komt er niet veel van terecht. Hoe werk je aan broederschap? Broederschap begint met elkaar kennen, helaas hebben we daar vaak niet zoveel tijd voor en we denken dat het wel zonder kan.

Afstemmen
Als ik zit te werken heb ik vaak de radio op Radio4 aanstaan. De zender, die klassieke muziek uitzend en waar soms ook over klassieke muziek gesproken wordt. In de periode rond de kerst ving ik ineens flarden op van een gesprek wat ging over afstemmen. Afstemmen is belangrijk om ervoor te zorgen dat de instrumenten als ze samen spelen een harmonieus geheel laten horen. Zonder dat er afgestemd wordt is het een kakofonie, die niet om aan te horen is. Er kwamen onmiddellijk beelden boven van bezoeken aan een concert, waarbij je voor het concert begint en voor de dirigent van de trappen afkomt, de musici in de weer ziet met dat afstemmen. Je ziet dat ze zich op elkaar richten . Ze zijn bezig de stemming van de instrumenten zo in te stellen dat de tonen bij elkaar passen. Niet iedereen kan zijn instrument  stemmen daar op het podium. Het stemmen van de piano bijvoorbeeld moet op een ander moment door een deskundige pianostemmer gebeuren. De pianiste doet echter wel  mee aan het stemmen. Zij laat haar instrument horen zodat anderen hun instrument kunnen afstemmen op de piano.

Golflengte
Het gaat bij het afstemmen om het ervoor zorgen dat alle instrumenten een trilling voortbrengen die op de zelfde golflengte zit. Als de golflengtes maar een fractie verschillen klinkt het orkest vals. Ik kan het me persoonlijk ook herinneren uit de tijd dat ik gitaar ging spelen. Als ik met mij vriend, die piano wilde spelen samen speelde dan moest ik eerst mijn gitaar op zijn piano afstemmen. Hij lied steeds de goede toon laten horen en ik veranderde de stemming van mijn gitaar. We luisterden samen of de afstemming goed was. Als het zover was konden we samen iets spelen.

Paralellen
Er worden regelmatig parallellen getrokken tussen een orkest, het samenspelen het dirigeren en het leiderschap in organisaties en de samenwerking tussen de mensen, die in een organisatie werken. Zelf schreef ik er een blog over op 26 mei 2012. In die blog wordt duidelijk gemaakt dat de dirigent de muzikanten niet als een poppenspeler aan een touwtje heeft. Het gaat erom dat hij erin slaagt de sfeer van het muziekstuk op zijn orkest over te brengen. Ze moeten zijn interpretatie van het stuk doorgronden en hij moet hun manier van vertolken goed doorgronden. Recent zag ik een leuke video waarbij de dirigent niet alleen het orkest dirigeert maar oom de zaal, die enthousiast meeklapt bij de uitvoering van een bekend muziek stuk. De dirigent draait zich in die video om naar de zaal, maakt contact met de zaal en dirigeert ook het publiek in haar participatie in de uitvoering van het stuk. Degene die de video met dit stuk plaatste schrijft in zijn commentaar dat het een prachtig beeld van leiderschap neerzet.

Tijd en ruimte
Maar, nu terug naar het afstemmen ook daarin zit een mooie metafoor naar wat we doen of liever gezegd nalaten in organisaties. Zelf probeer ik in mijn trainingen als ik coach of faciliteer altijd veel aandacht te besteden aan het afstemmen. Ik wil dan horen van mensen hoe ze erbij zitten, wat voor hun het resultaat van de sessie moet zijn, wat ze nog willen delen met de groep en ga zo maar door. Ik stimuleer het stellen van vragen. Regelmatig krijg ik dan te horen of we niet direct kunnen beginnen. Dat afstemmen is toch zonde van de tijd wordt er dan gezegd. Of zoals recent een manager zei het is een veel te lange aanloop om daar te komen waar het echt om gaat. Uiteindelijk zeggen mensen na afloop vaak dat het heel nuttig en prettig was om genoeg tijd te besteden aan het op elkaar afstemmen. Mensen, voelen zich dan veiliger, geven zich makkelijker bloot, laten het achterste van hun tong zien en tonen begrip voor elkaar. Als je het afstemmen overslaat ga je er in je interventies vanuit dat je weet hoe het zit, je baseert je op vooronderstellingen en voor je het weet sla je de plank mis. Er ontstaat dan een kakofonie of je hoort maar één instrument. De andere laten zich niet horen. Communicatie tussen mensen is complexer dan muziek. Er spelen meers factoren een rol in die communicatie. Emotie, vooronderstellingen, verschillen in opvattingen over waarden sympathie en antipathie en ga zo maar door. Het is belangrijk om juist als je met mensen werkt de tijd te nemen om tot een goede afstemming te komen. Iemand die de leiding neemt moet daar tijd en ruimte voor maken.