Eigen verantwoordelijkheid

Neem je die of geef je iets of iemand anders de schuld?

Het is soms zo gemakkelijk en verleidelijk om de schuld buiten jezelf neer te leggen. Dan hoor ik een manager roepen: “Geef mij andere medewerkers en mijn probleem is opgelost”. Dan hoor ik een medewerker roepen: “Ja ja, mijn baas beweert wel dat…., maar hij gedraagt zich er niet naar en nu zit ik met een probleem”. En enige tijd terug op tv werden mensen op straat geïnterviewd. VVD en PvdA waren nog druk aan het onderhandelen over bezuinigingen. De vraag die op straat werd gesteld was: ”waar moet op bezuinigd worden?” De antwoorden waren zeer divers: defensie, zorg ontwikkelingssamenwerking, et cetera. De interviewer had een prachtig einde aan de reportage. Hij had namelijk ook gevraagd waar de mensen werkten. En zo kon hij de conclusie trekken dat iedereen wel wilde bezuinigen maar niet waar hij of zij er zelf last van zouden hebben.
Externe attributie
Zo heet dit verschijnsel: het buiten jezelf neerleggen. Een prima recept om jezelf afhankelijk van de omstandigheden of van anderen te maken. Een bekende van mij moppert telkens weer op zijn baas, zijn organisatie, zijn relatie. Hij zegt wel steeds heel eerlijk waar hij niet mee eens is en wat hij ervan vindt. Maar vervolgens doet hij daar niks mee. Dan weet hij feilloos te vertellen hoe erg hun gedrag toch voor hem is en waarom hij dat moet laten gebeuren. De anderen beslissen steeds weer hoe het verder gaat en hij is vervolgens afwisselend de aanklager en het slachtoffer.
De dramadriehoek
Stephen Karpman, een navolger van Jung, heeft op basis van het gedachtengoed van de Transactionele Analyse de dramadriehoek geïntroduceerd. Eric Berne beschrijft in zijn boek “Mens erger je niet” hoe de rollen in de driehoek en de wisseling daarin tot dramatische gevolgen kunnen leiden. Wat zijn die rollen? De redder, de aanklager en het slachtoffer. De redder schiet te hulp vanuit de veronderstelling dat de ander niet in staat is zijn eigen problemen op te lossen. De aanklager beschuldigt en wijst iedere eigen verantwoordelijk daarmee van de hand. Het slachtoffer is hulpeloos en verklaart zichzelf tot onmachtig. Aan evenwaardigheid hebben geen van deze rollen een boodschap, aan eigen verantwoordelijkheid evenmin.
De winnaarsdriehoek
Deze driehoek beschrijft drie gedragspatronen waarin dit wezenlijk anders is. Je zal jezelf bewust moeten worden van de rollen die je in de dramadriehoek speelt. Het vraagt om een fundamenteel andere opstelling, namelijk die van wel verantwoordelijkheid nemen, van wel evenwaardig zijn. In deze driehoek zijn er de helper, de initiatiefnemer en de schepper. De helper denkt na, overweegt, handelt vanuit visie. Hij ondersteunt zichzelf en/of de ander in het zelf oplossen van zijn problemen. Door zichzelf of de ander te stimuleren daarmee aan de slag te gaan. Hij laat het aan de ander om te kiezen of, en zo ja welke hulp hij nodig heeft waarbij de ander eigenaar blijft van zijn eigen probleem of vraag. Hij helpt om van het probleem een vraag te maken. De aanklager wordt de initiatiefnemer, degene die feedback vraagt of geeft, de confrontatie durft aan te gaan om het bewustzijn van te vergroten. Hij geeft ook aan wat hij niet wil, of beter nog: wat hij wel wil. En in de plaats van het slachtoffer is er de schepper die creatief is, die onafhankelijk durft te zijn.
Mijn mopperende bekende staat voor een interessante uitdaging, namelijk een antwoord vinden op vragen als: wat zegt dit over jou, wat ga jij er aan doen om dit te veranderen, welke hulp en hulpmiddelen kun jij daar zelf bij bedenken en inzetten. En vooral natuurlijk een antwoord op de vraag: hoe wil jij dan hoe het wèl gaat, wat wil je bereiken, wat is voor jou een goed resultaat?
Leidinggeven aan jezelf
Deze stap zetten betekent verantwoordelijkheid nemen, je evenwaardig opstellen, ook risico durven nemen want in plaats van toeschouwer en commentator wordt je ineens speler. En daarmee geef je leiding aan jezelf. Dit is een van de invalshoeken in onze opleiding “Leidinggeven aan jezelf”.