Eerste het nodige, dan het nuttige en daarna het aangename

Excellentie krijg je als je er als leidinggevende voor zorgt dat je mensen hun aandacht volledig richten op de uitvoering van het primaire proces en niet om leuke tierlantijnen daar omheen

Onder de manggaboom
Op het ongebruikte stuk grond naast mijn huis stond ’s avonds als ik thuis kwam vaak een bus. De bus was met de voorkant omhoog gereden . Het motor blok lag eruit. De bus stond onder een manggaboom. In de boom hingen een lamp en een takel. De lamp zorgde voor licht zodat de monteurs zagen waar ze mee bezig waren. Heet was een vrolijke drukte onder de boom, bij de bus. Er werd hard gewerkt, plezier gemaakt, gerookt en af en toe iets gegeten of gedronken. Als ik ‘savonds om 11 uur mijn bed opzocht hoorde ik dat er nog gewerkt werd aan de geluiden van het sleutelen en de stemmen van de mensen bij de bus. Vroeg in de morgen om 5.00 uur kwamen de chauffeur en de conducteur de bus weer ophalen en de bus vertrok weer om zo vaak mogelijk zijn route in Jakarta te rijden. Rond 9 uur in de avond werd de bus weer teruggebracht. Om dan, als er iets aan mankeerde, weer onder de mangga boom uit elkaar gehaald te worden. Mijn buurman, met de toepasselijke naam meneer Herrie, had ongeveer 10 bussen. Die bussen werden elk gepacht door een koppel bestaande uit een chauffeur en een conducteur. Zij reden de route die door meneer Herrie was gepacht van de gemeente Jakarta. Al het geld wat zij ophaalden boven de pachtsom was voor henzelf. Het was dus belangrijk dat de bus kon rijden. Meneer Herrie zorgde ervoor dat de bus elke ochtend rijden kon. Hij had daarvoor twee monteurs in dienst, die zaten aan het eind van de dag klaar om de bussen weer in orde te brengen. Er werd gewerkt tot ze de boel weer aan de praat hadden. Soms kwamen er onder de boom nieuwe cilinders en nieuwe zuigers in. IK stond er wel eens met grote ogen naar te kijken. Hoe kon dat nou, zuigers in het zand onder de boom. Maar de mensen onder de boom lachten erom als ik er wat van zei en ze kregen het altijd weer voor elkaar. Het was altijd een vrolijke en gezellige boel ’s nachts onder die boom. Het was duidelijk dat de mensen, die voor meneer Herrie werkten, dat met plezier deden. Meneer Herrie zorgde er dan ook goed voor dat ze hun werk konden doen en hun brood konden verdienen met het werk waar ze goed in waren. De bussen waren niet mooi, ze zagen er oud en opgelapt uit. Maar ze konden gebruikt worden voor het doel waarvoor ze waren. Mensen van A naar B brengen in de stad Jakarta.

Excellente school
Dit beeld kwam weer bij mij boven toen ik gisteravond in het nieuws las dat openbare basisschool De Straap in Helmond. Dit jaar gaf de staatssecretaris van onderwijs voor de tweede keer het predikaat excellent aan De Straap. Zo nu en dan kom ik wel eens op bezoek bij De Straap en het valt mij dan op hoe centraal de begeleiding van de ontwikkeling van de kinderen staat. IK kom wel eens vaker op een school. Er zijn scholen waar ik ongemerkt naar binnen kan lopen. Bij de Straap lukt dat niet, je wordt altijd aangesproken door een leerkracht of een andere volwassene, die bij de school betrokken is. Bij andere scholen kan het gebeuren dat een groep leerkrachten met een kop koffie of een sigaret in de handgezellig aan het kletsen is. Bij De Straap, zie ik dat mensen me kinderen bezig zijn. Aan alles kun je merken dat het gaat om de kinderen en dat de mensen in en om de school alle aandacht hebben voor het werken met de kinderen. In het rapport, van de jury, die het predikaat heeft afgegeven, wordt dat beeld nadrukkelijk bevestigd. De directeur van De Straap, Marianne van Mierlo, zegt in dagblad Trouw van 9 september 2013. We doen gewoon de dingen die we moeten doen, goed. Onze volle aandacht gaat uit naar het goed doen van de dingen die we moeten doen. Niet naar allemaal extra’s en bijzondere projecten. Dat gewoon de dingen goed doen, die je goed moet doen, betekent dat je wel moet weten welke dingen dat zijn. Daar ligt de kern van uitblinken. De goed dingen goed doen. Niet je tijd aan allerlei dingen daar omheen, die ook nuttig lijken, besteden. Zoals mij moeder mij altijd voorhield, eerst het nodige, dan het nuttige en daarna het aangename. Ze zij dat als ik weer allerlei redenen had bedacht om het maken van mijn huiswerk nog even uit te stellen. Vooral het nuttige is dan gevaarlijk. Want het nuttige sust je geweten. Het geeft je een legitieme reden om het nodige uit te stellen. Het vervelende is dat het nuttige spontaan in je hoofd opduikt als je met het nodige aan de slag moet.

Primair proces
Recent sprak ik een manager, die mij vertelde dat het leek of ze de ergste dip in omzet daling weer te boven waren. Toen we zaten te praten over de vraag hoe ze dat voor elkaar hadden gekregen. Vertelde hij mij dat ze zich nu goed richten op de dingen, die belangrijk waren voor hun klanten. Ze besteden geen tijd meer aan allerlei nieuwigheid, maar deden de zaken die in het primaire proces belangrijk waren nu met meer aandacht dan voorheen. Daar mocht niets meer fout in gaan. Een mooie website en een presentje voor de klant mogen best maar het gaat er vooral om dat je primaire proces goed op orde is en foutloos wordt uitgevoerd.
Meneer Herrie zorgde ervoor dat zijn chauffeurs en conducteurs elke dag hun werk goed konden doen en hun geld konden verdienen. Het management van de excellente school zorgt voor dat de mensen die met het onderwijs bezig zijn hun aandacht daar volledig op kunnen richten. Hoe doe jij dat in jouw organisatie? Hoe zit het met jullie primaire proces? Hoe goed hebben jullie daar zicht op en hoeveel aandacht kunnen jullie geven aan een excellente uitvoering daarvan?