De toezichthouder vraagt en luistert

Toezichthouders hebben het vaak niet gezien of gehoord, ze zijn niet geïnformeerd, er werd niet naar hen geluisterd.Toezicht heeft belang bij toezichthouders, die niet alles beter weten maar, die willen weten, die vragen kunnen stellen en kunnen luisteren. het is aan te bevelen daar rekening me te houden bij het aanstellen van toezichthouders en het scholen van toezichthouders

Goed leiderschap
In een recente blog refereert Rijk Binnekamp aan het leiderschap van Majoor Gijs Tuinman. Tuinman liet zijn gewonde collega niet in de steek maar deed er alles aan om deze collega te redden. Hij was er voor anderen. In hetzelfde blog schrijft Binnekamp ook over Wijfels, Binnekamp tekent uit diens mond de uitspraak op “Ik stelde mij altijd in dienst van wat er moest gebeuren”. Leiderschap doe je niet voor jezelf maar je doet het voor anderen, voor de samenleving voor de organisatie. Coachend leiderschap is mensen in positie brengen, in de gelegenheid stellen het beste uit zichzelf te halen. Mensen de kans geven in hun kracht te komen. Een goede leider houdt zich daarmee bezig en een goede toezichthouder of een goede commissaris, ziet erop toe dat dat goed gebeurt. Toezichthouder of commissaris zijn is niet goed voor jezelf zorgen.

Belangen van anderen
Het is de belangen van anderen in de gaten houden en zorgen dat daar op een nette en ordentelijke manier mee wordt omgegaan. Het nieuws spaart ons deze tijd niet als het gaat om vertrouwen houden in de mensen, die toezicht houden op het goed omgaan met de belangen van anderen, de burger, de werknemer, de aandeelhouder. De parlementaire enquête is naar het slordig omgaan met geld bij de woningbouwcorporaties is nog in volle gang of er zijn berichten over een vertrekpremie voor de nieuwe nationale ombudsman en het zich laten fêteren door de topman van de NZA. Het verhaal over zich laten fêteren door de topman van de NZA staat in schril contrast met het verhaal over de klokkenluider bij de NZA, die aan het begin van dit jaar een einde aan zijn leven maakte en die zich volgens de verhalen van zijn broer volstrekt niet gehoord voelde binnen de NZA.

Integriteit
In de afgelopen jaren stond ik diverse malen voor de kantonrechter, ik was dan betrokken bij een arbeidsconflict, soms stond ik een werknemer bij soms een werkgever. Diverse malen legde de advocaat mij omstandig uit dat de bij ontbinding toegekende vergoeding, geen schadevergoeding was en ook geen bonus. Het was een bedrag bedoeld om een periode zonder werk zo goed mogelijk te overbruggen. Hoe zouden ze dat bij de ANWB begrepen hebben?
Toezicht houden is erop letten dat zaken volgens de regels gebeuren en dat men zich in een organisatie zo goed mogelijk kwijt van haar taken. Onderdeel daarvan is het toezicht houden op de integriteit van het management van de organisatie. Je kunt alleen goed toezicht houden als je in staat bent je de juiste informatie te verschaffen en als je geen boter op je hoofd hebt. Er zijn dus mensen nodig die bereid en in staat zijn die informatie boven water te krijgen. Het gaat daarbij niet alleen om cijfers over omzet en kosten en de daarbij behorende kengetallen. Het gaat vooral ook om kwalitatieve informatie, over hoe mensen met elkaar omgaan. Hoe waarden worden zichtbaar worden in het gedrag van mensen en ook hoe en waaraan zichtbaar wordt dat waarden met voeten worden getreden.

Niets gezien
De burgemeester van Zeist, Koos Jansen, die voorzitter was van de raad van Toezicht van Amarantis, toen de onderwijsinstelling Amarantis, bijna failliet ging. Dat hij niet beschikte over de juiste informatie, die had hij niet gekregen. De megalomane projectenvan de raad van bestuur van Amarantis waren hem geheel ontgaan. Dat is kenmerkend voor raden van toezicht, ze wisten het niet, het ontbrak ze aan informatie of ze hadden een ander reden om niet in te grijpen. In het parlementaire onderzoek naar de gang van zaken bij de woningbouwcorporaties komt ook aan het licht dat leden van een raad van toezicht of van een raad van commissarissen zijn aangezocht door het management. Ze zijn uitverkoren vanwege hun relaties of hun kennis op een speciaal vakgebied. Het lijkt of ze niet zijn aangezocht vanwege hun kritische houding of omdat ze zo goed vragen kunnen stellen en zo het naadje van de kous ontdekken.

Gevestigde belangen
In zijn boek “tegen verkiezingen” schrijft David van Reybrouck, over het ondemocratisch karakter van verkiezingen. Hij legt uit hoe het systeem van verkiezingen ervoor zorgt dat gevestigde belangen ervoor zorgen dat steeds ze steeds op hun plaats blijven zitten. Hij beschrijft hoe zowel in Frankrijk als in de Verenigde Staten de volksopstand werd getemperd door een nieuwerwetse burgerlijke elite, die orde op zaken wilde stellen. De bestorming van de Bastille leidde tot een grondwet waarbij inspraak beperkt werd tot stemrecht dat verleend werd aan één op de zes Fransen. In 1789 staat in het belangrijkste document van het revolutiejaar dat de wet de uitdrukking is van de algemene wil. “Alle burgers hebben het recht eraan bij te dragen, hetzij persoonlijk, hetzij door hun Vertegenwoordigers”. Maar in de grondwet van 1791 is die persoonlijke inbreng helemaal verdwenen. Volgens Van Reybrouck vond er een verschuiving plaats van een participatieve naar een representatieve vertegenwoordiging.

Beter weten
De aristocratie wist het beter en zou het beter blijven weten. Dat is ook nog vaak de gedachte achter toezichthouders en commissarissen, mensen die het beter weten. Dat is het tegenovergestelde van coachend leiderschap. Daarbij gat het er niet om het beste van jou in anderen stoppen maar daarbij gaat het erom mensen in staat te stellen het beste uit zich zelf te halen. Daar is bewustzijn voor nodig. Bewustzijn van wat je kunt en van wat er mogelijk is. Vanuit dat bewustzijn ontstaat de drang om verantwoordelijkheid te nemen. En daar kan vorm aan gegeven worden door afspraken te maken. Het gaat er bij commissarissen en toezichthouders dus niet om mensen met grote netwerken en veel kennis aan te stellen. Nee, het gaat erom mensen aan te stellen, die goed vragen kunnen stellen. Mensen, die door die vragen te stellen anderen zich bewust laten worden van wat ze kunnen en wat hun uitdagingen zijn. Dat kan wel tot wat beweging en onrust leiden en dat was waar de stichters van het moderne Frankrijk en de moderne Verenigde Staten geen zin in hadden. Zij wilden rust en dachten dat die het best gegarandeerd zou zijn als het land bestuurd werd door de besten, zij die het meeste onderricht hebben genoten en het meest belang hebben bij de handhaving van de wetten. Kortom “Ons soort mensen”. Rijbroek pleit er in zijn boek voor systemen en structuren anders opgezet worden. Hij laat zien hoe in het oude Athene maar ook in d stadstaten Venetië en Florence, systemen met loting zorgden voor frisheid en bestuurskracht. Reybrouck geeft in overweging systemen van loting toe te passen om tot een vitaler democratie te komen.

Vragen stellen en luisteren
Zelf pleit ik ervoor om bij de selectie van commissarissen en toezichthouders vooral te letten op het aanwezig zijn van de vaardigheden vragen en luisteren. Naast het beschikken over een goed moreel kompas lijken mij dat de belangrijkste kwaliteiten om tot beter functionerend toezicht te komen. Gijs Tuinman, draaide zijn hoofd niet om, hij stak zijn kop ook niet in het zand. Hij zag wat er aan de hand was en hij handelde, met gevaar voor eigen leven.