De invloed van karakter

Karakter heb ik altijd een moeilijk begrip gevonden. Wat is het eigenlijk? En wat moet je met de opvatting dat karakter niet te veranderen is? Zo is hij of zij nu eenmaal. Het werk van Fred Kiel heeft karakter toegankelijker gemaakt en het biedt ook perspectief, want volgens Kiel kun je karakter leren. Maar hoe doe je dat dan?

Mathilde
Enkele jaren geleden las ik mijn dochter, als ze naar bed ging, het boek Mathilde van Roald Dahl voor. Het is een leuk boek om voor te lezen. Als volwassene vond ik het leuk, maar ook mijn dochter genoot van het verhaal over een op geld beluste, alleen aan zichzelf denkende autohandelaar en zijn dochter, die in alles het tegendeel van haar vader is. Integriteit is bij de vader ver te zoeken. Hij toont nergens verantwoordelijkheid voor dan voor zijn eigen winst, hij is in het geheel niet vergevingsgezind  en kent geen andere betrokkenheid dan die met z’n eigen portemonnee. Zijn dochter is zijn tegenpool en dat leidt tot diverse confrontaties, aan het eind van het boek uitmondend in een verhuizing van de dochter naar het huis van haar sympathieke schooljuffrouw. De vader is en blijft in het boek een egoïstische, leugenachtige, alleen aan geld denkende man. Zijn karakter deugde niet en dat bleef zo. Vaak kijken wij zo tegen karakter aan. Een slecht karakter blijft een slecht karakter. In boeken zoals het boek van Roald Dahl wordt ons dat beeld ook vaak voorgehouden.

Karakter
Juist omdat we ervan uit lijken te gaan dat karakter is vastgelegd in de genen, dat iemands karakter nou eenmaal zo is en dat je het niet kunt veranderen, ben ik het gebruik van het woord karakter altijd uit de weg gegaan.  De column van Rijk Binnekamp,”Leiderschap met hoofd en hart” in de MT van 2 juli heeft mij de ogen geopend voor een andere kijk op karakter. Binnekamp vestigt daar de aandacht op het werk van Fred Kiel Phd, die samen met zijn onderzoeksteam gekeken heeft naar de relatie tussen karakter en bedrijfsresultaat. Kiel ontdekte een sterke relatie tussen karakter en bedrijfsresultaat. Kiel definieert karakter met 4 traits (gedragspatronen), die daar kenmerkend voor zijn. Integriteit, verantwoordelijkheid, vergevingsgezindheid en compassie. Binnekamp werkt ze uit in zijn column. In een artikel in de Harvard Business Review legt Kiel zelf uit dat hoog scoren op deze vier traits blijkt te leiden tot aanzienlijk positievere bedrijfsresultaten. Het blijken dus niet de gemene, egoïstische en harde zakelijke CEO’s te zijn die hun bedrijf naar succes leiden, maar juist de CEO’s die in de ogen van hun medewerkers hoog scoren op integriteit, verantwoordelijkheid, vergevingsgezindheid en compassie. Kiel noemt hen de virtuoze CEO’s tegenover de op zichzelf gerichte CEO’s die zich aan de andere kant van het spectrum bevinden.

Karakter leren
In zijn TEDx – toespraak van januari 2013  trekt Kiel zelf twee belangrijke conclusies uit zijn onderzoek. De ene heb ik hierboven al beschreven. Het karakter van de CEO heeft substantiële invloed op het bedrijfsresultaat en de tweede conclusie die Kiel trekt is voor mij erg interessant. Karakter is te veranderen en te ontwikkelen. Dat gaat niet zomaar vanzelf, maar het kan wel en er is geen psychiater voor nodig. De vier kenmerkende gedragspatronen zijn patronen waarvoor de CEO niet bewust kiest. Net als andere gedragspatronen vindt de aansturing ervan in het onderbewuste plaats. Ergens in hun opvoeding en ontwikkeling hebben mensen zich dat patroon aangeleerd. En net als met andere gedragspatronen het geval is kun je jezelf weer nieuwe aanleren. Het is moeilijk als je dat helemaal alleen moet doen. Volgens Kiel hebben veel mensen geen goed beeld van zichzelf en zeker niet van hun karakter. Goede feedback is daarom een noodzakelijk begin. Als je weet hoe het bij jou gesteld is met die gedragspatronen, die je karakter zichtbaar maken, kun je gaan werken aan andere gedragspatronen. Kiel heeft ook onderzocht hoe het komt dat virtuoze CEO’s zo virtuoos werden. Ze wijzen daarbij op het belang van een mentor en een voorbeeld. Asl je klein bent begint het met je ouders, een meester of een juf op school, een docent op de universiteit. En als je volwassen bent zijn het een baas, een oudere collega, een personeelschef. En een mentor, zegt Kiel. Binnenkamp heeft het over het belang van een coach bij het ontwikkelen van je karakter.

Scrooge
Het uitzicht dat karakter te veranderen is geeft hoop. Het gaat niet altijd zoals in het boek Mathilde van Roald Dahl. Er is een andere Engelse schrijver, die zijn karakters wel laat veranderen en dat is Charles Dickens. In zijn kerstverhaal lijkt het aanvankelijk of Scrooge is zoals hij is. Maar de feedback die Scrooge krijgt in de vorm van verschillende bezoeken, die hij krijgt van de verschillende Geesten van Kerst, brengen uiteindelijk toch een verandering teweeg.
Kiel pleit ervoor om ontwikkeling van karakter onderdeel te maken van opleidingen voor managers en dan niet als een losse module ethiek maar door de hele opleiding heen. Zo kun je ervoor zorgen dat de ontwikkeling van de goede gedragspatronen op tijd begint. Als je er niet aan begint krijg je vaders van Mathilde. Als je er te laat aan begint is er net als bij Scrooge veel inspanning voor nodig. Voor welke aanpak kies jij?