De baas spelen

De koningsdag van 2015 werd gevierd in Dordrecht. een stad met geschiedenis. Een stad waar je sporen vindt van wat heeft geleid tot het koninkrijk der Nederlanden.Ik kom graag in Dordrecht en naar aanleiding van één van mijn bezoeken schreef ik een paar jaar geleden dit stukje met als titel “Als je alleen de baas wilt spelen loopt het slecht met je af””

Onder de indruk
Zondag op weg naar museum Booijmans in Rotterdam realiseerde ik mij net op tijd dat Rotterdam die dag het toneel zou zijn van autoraces. Een snelle heroriëntatie op een nieuwe bestemming bracht mij in Dordrecht. Nu 3 dagen later ben ik nog steeds onder de indruk. Onder de indruk van wat er vanuit Dordrecht aan invloed is geweest op de ontwikkeling van Nederland en met name hoe het omgaan met macht daarin een rol heeft gespeeld.

Johan de Witt
Dat wordt onder andere zichtbaar in het immense standbeeld van de broers Johan en Cornelis de Witt, tegenover het stadhuis van Dordrecht.
Vooral Johan De Witt heeft bijna 20 jaar lang een centrale rol gespeeld in de ontwikkeling van de Nederlanden. De Franse ambassadeur in Nederland meldt in een brief aan de Franse koning dat De Witt een soort almachtige God is en een Amsterdamse burgemeester schrijft dat er zonder De Witt niets te doen was.

Einde leiderschap
Het leiderschap van De Witt legde Nederland geen windeieren. Hij bracht de staatsfinanciën op orde en creëerde een sterke vloot zodat Nederland de internationale handel kon beheersen. Hij is zelfs de grondlegger van de verzekeringswiskunde. Het is daarom schokkend om te zien hoe de lijken van Johan de Witt en zijn broer aan hun benen aan een boom op het groene zootje aan de vijverberg in Den Haag zijn opgehangen. Wat een tegenstelling van Almachtig God tot gelyncht lijk. In het museum in Dordrecht hangt het schilderijtje waarop dit te zien is zelfs achter een gordijntje zo akelig is de aanblik.

Geen tegenspraak
Hoe kan het dat de gebroeders de Witt zoiets overkwam. Hoe kan iemand, die almachtig is zo aan zijn einde komen. Dat kan als je je verliest in je eigen macht. Dat kan als je in een kleine kring alleen bevestiging vindt. En niet meer kan zien wat er zich buiten die kring afspeelt. Dat kan als je tegenspraak uitschakelt. En dat is wat De Witt deed, hij zette de stadhouder buiten spel. Daardoor werd De Witt alleenheerser.Er was geen gedeeld leiderschap meer.  In de periode daarvoor was er een wankel evenwicht tussen de raadspensionaris, die aan de sociaal economische touwtjes trok en de stadhouder die aan de militaire en religieuze touwtjes trok. Ze beperkten elkaars macht. Maar vulden elkaar ook aan. Met dat evenwicht ging het echter steeds weer fout. Over en weer probeerde men elkaars macht sterk in te perken of uit te schakelen. Eén van de gevolge daarvan kun je zien op het schilderij achter het gordijntje in het stadsmuseum van Dordrecht.

Evenwaardigheid
Bij Johan de Witt kunnen we niet over coachend of dienend leiderschap spreken. Ik denk wel dat het authentiek was trouwens. In coachend leiderschap is evenwaardigheid een essentiële voorwaarde. Dat betekent dat je ruimte laat voor weerwoord, voor andere opvattingen en ideeën. Je schakelt nooit je tegenstander uit maar je zorgt ervoor dat er ruimte is voor tegenspraak. Die heb je nodig omdat je als je leiding geeft nooit een almachtig god kan zijn. Helaas zijn er nog veel leiders die denken dat ze dat wel zijn, ze worden ook vaak in die valkuil gelokt. Voor je het weet sta je alleen en ben je overal verantwoordelijk voor. Het is belangrijk daar altijd zeer alert op te zijn, ervoor te zorgen dat je mensen in je omgeving hebt, die je met beide benen op de grond houden. Organiseer je tegenspraak, dan wordt je geen almachtig God, maar je zorgt er wel voor dat de resultaten gezamenlijk gedragen worden.