Crisis en coachend leiderschap

Geef mensen de ruimte en daag ze uit om verantwoordelijkheid te nemen

Woorden, die verlammen
Crisis, recessie, het zijn woorden, die we op dit moment overal tegenkomen. Het zijn woorden die veel bij ons oproepen en die vaak veel met ons doen. Het zijn woorden waar mensen niet blij van worden en die gemakkelijk leiden tot bij de pakken neerzitten. Bij de pakken neerzittend kijken we om ons heen en zijn we op zoek naar mensen, die ons kunnen vertellen hoe en wanneer het beter wordt. We zijn op zoek naar leiders, naar nieuwe leiders, die ons kunnen brengen naar een betere toekomst. Een toekomst van vrede veiligheid, voorspoed en geluk. Dat is nodig ook, kijk maar eens naar de sterk oplopende werkeloosheid, de dalende huizenprijzen en de verdampende pensioenen.

Crisis brengt beweging
Het is opvallend om het verschil te zien in reacties van mensen hier in Nederland en mensen in een land als bijvoorbeeld Indonesië als het om crisis gaat. Hier lijkt crisis een verlammende werking te hebben. Uit de cijfers van diverse statistische bureaus  blijkt de somberheid op ruime schaal toe te slaan. In Indonesië maakte ik de crisis van 1997 mee. Het jaar waarin de rupiah, de Indonesische munt van de ene dag op de andere niets meer waard was. Het was de aanzet tot een grote verandering in dat land, die ertoe geleid heeft dat het IMF nu een economische groei van 6 % per jaar voorspelt. Toen mensen zich realiseerden dat hun geld niets meer waard was kwamen ze in beweging, namen ze verantwoordelijkheid. Op alle niveaus werden handeltjes op gezet, kwamen er eenmansbedrijfjes, boden mensen diensten aan of produceerden iets wat handig was voor de buren. Dat moest trouwens ook wel, want er is geen sprake van een werkeloosheidsuitkering of bijstand. Er rest je maar één oplossing en dat is verantwoordelijkheid nemen, iemand anders doet dat niet voor jou. Daarbij is ook nog eens een ingrijpend proces van democratisering op gang gekomen.

Wachten op de oplossing
Hier is dat helemaal anders, hier zijn we gewend dat er voor ons gedacht wordt. Hier is er een regel, een procedure, een stappenplan, waarmee de route zichtbaar wordt die we kunnen gaan. Als die route er niet is moeten ze ervoor zorgen dat die route er komt. Er wordt ook voortdurend hard gewerkt aan het bedenken van die routes. Er zijn taskforces, denktanks, beleidscommissies en ga zo maar door, die plannen maken die ons de weg wijzen naar een nieuwe toekomst. De mensen die niet participeren in die plannenmakerij moeten wachten op het gereedkomen van de plannen en wachten valt niet mee. Van wachten wordt je onrustig, van wachten wordt je passief of je wordt boos op de mensen die je laten wachten.

Coachend leiderschap
Ik wil hier niet pleiten voor het toepassen van een Indonesische aanpak (dat is het ontbreken van een aanpak) in Nederland of in Europa. Ik wil wel pleiten voor een aanpak die mensen uitdaagt verantwoordelijkheid te nemen. In aanpak die mensen uitdaagt verantwoordelijkheid te nemen staat een coachende stijl van leiding geven centraal. Als je coachend leiding geeft ben je met mensen op zoek naar een toekomst. Je betrekt mensen bij het zoeken van die toekomst. Het moet hun toekomst zijn. Hun toekomst stimuleert ze om de stappen te zetten, die tot die toekomst zullen leiden. Coachend leiderschap kun je alleen vorm geven als je in contact bent met mensen. Dat lukt niet als je opgesloten in kantoren met andere deskundigen hard werkt aan het oplossen van de problemen van de samenleving. Dat lukt niet als je papieren volschrijft met roadmaps naar wat voor toekomst ook.

Thorbecke
Eén van de grondleggers van onze democratie, Thorbecke, was gevormd door de crisis van zijn tijd. Hij groeide op in grote armoede en het is opvallend dat hij niet de armenzorg maar de parlementaire democratie in het leven heeft geroepen. Een systeem waardoor de gewone Nederlander zelf medeverantwoordelijkheid kon nemen voor zijn toekomst en de toekomst van zijn samenleving.
Het is een interessante uitdaging om door een coachende stijl van leidinggeven mensen weer zelf de kans te geven verantwoordelijkheid te nemen voor hun toekomst. Er kan nog heel veel verbeterd worden. Er zijn genoeg maatschappelijke uitdagingen waar de handen en hoofden van de burgers hard bij nodig zijn. Er is nog ontzettend veel wat leuker, beter, sneller en goedkoper kan. Dat lukt nooit als dat bedacht en ontwikkeld moet worden door experts met beperkte budgetten. Dat kan alleen lukken als zoveel mogelijk mensen participeren