Blijven leren

Liften
Mensen vragen wel eens wanneer ik begonnen met coachen. Als mij dat gevraagd wordt gaan mijn gedachten onmiddellijk terug naar al de gesprekken, die ik voerde rond mijn 19^e jaar. Ik liftte toen heel veel. Van Breda naar Amsterdam, van Amsterdam naar Utrecht, Tilburg of Zwolle en soms naar Parijs of naar Luxemburg. Het was voor mij de enige mogelijkheid om van de ene plaats naar de andere te reizen. Soms ging dat snel soms duurde het langer voor iemand mij mee wilde nemen. Het lastige was altijd de plaats waar de bestuurder van de auto je afzette. Die plaats was lang niet altijd praktisch en dat betekende dat je soms hele einden moest lopen om terecht te komen bij je bestemming of op een plek waar je verder kon liften.

Verbinden
Hoe het gekomen is weet ik niet maar op een gegeven moment werd ik me ervan bewust dat het hielp als de bestuurder je een prettig gezelschap vond, als hij of zij dacht dat je aardig was. Dat betekende dat ik vanaf het moment dat ik in een auto stapte mijn best ging doen om aardig gevonden te worden. De sleutel die ik daartoe  gevonden had was’ vragen stellen’. Zodra ik in de auto zat zocht ik naar iets om een vraag over te stellen om al vragende te ontdekken wat de bestuurder de moeite waard vond om over te vertellen. Zo begon ik vaak over de auto waarin ik mee mocht rijden. En als dat niets deed ontbranden, begon ik over de plaats van vertrek, de bestemming of over het werk van de bestuurder.

Fijn gesprek
Ik merkte dat ik vaak bedankt werd voor het fijne gesprek en dat mensen soms bij het uitstappen zeiden ’bedankt voor het fijne gesprek’. En dan dacht ik ‘ik heb niets gezegd’, alleen maar een paar vragen gesteld. De bestuurde had mij inmiddels van alles over zijn of haar werk, kinderen, partner of jeugd verteld. Bij het uitstappen hoorde ik ook wel: “Dit vertel ik nooit aan iemand en ik begrijp niet waarom ik het nu aan jou vertel”. Het ging me steeds beter af en niet zelden zei de bestuurder. Ik breng je wel even naar je bestemming en dan werd ik afgezet voor de deur waar ik moest zijn. Zo ontdekte ik de kracht van het vragenstellen als het gaat om het laten ontstaan van verbinding, van een relatie.

Bewijs
Het is aardig dat ik recent de wetenschappelijk bewijs voor mijn oude hypothese las, in het onderzoek van Karen Huang cs van Harvard. Zij bevestigen dat het stellen van vragen ervoor zorgt dat mensen je aardig gaan vinden. Het onderzoek van Karen Huang cs wordt geciteerd in een artikel in de Harvard Busines Review en in dat artikel wordt ook benadrukt dat vragen aanzetten tot leren. In een artikel van Dave Hoffeld wordt beschreven hoe het horen van een vraag ervoor zorgt dat iemands brein zich met die vraag gaat bezig houden. Het brein wordt er volledig door in beslag genomen blijkt uit neurowetenschappelijk onderzoek.

Counseling
Toen ik mij verder in mijn loopbaan  professioneel in counseling ging verdiepen bleken vragen ook daar belangrijk te zijn en ik leerde hoe belangrijk het was om dicht bij de counselee te blijven. Op die manier kon je de counselee het beste helpen  een weg te vinden in de complexiteit van zijn of haar leven. Ik  leerde ook de  theorie van Vygostky kennen, die uitlegde hoe belangrijk het was om je te richten op het naast hogere niveau als je met het begeleiden en ontwikkelen van mensen bezig was en vervolgens ontdekte ik zo’n 25 jaar geleden dat op het werk wat ik deed ook de term  coachen geplakt kon worden.

Oefenen
Vanaf die tijd heb ik mij daar met mijn collega’s verder in bekwaamd en dat doe ik nog steeds. Wij werken er met elkaar aan door het vragen steeds centraal te laten staan.  In het artikel over de kracht van vragen maken Alison Woods Brooks en Lesley K. John, beiden hoogleraar aan de Harvard Business School duidelijk hoe belangrijk vragen stellen is voor mensen die leiding geven en dat het daarbij belangrijk is om er bewust mee bezig te zijn. Het is daarbij altijd belangrijk om te weten welk doel je wilt bereiken.

TROA
Wij doen dat door altijd met TROA te werken.  Vervolgens is het belangrijk om vervolgvragen te stellen. Vervolgvragen zorgen ervoor dat je gesprekspartner zich serieus genomen voelt. Ze laten zien dat je luistert en dat je belangstelling hebt. Mensen voelen zich daardoor serieus genomen en gerespecteerd. Een extra voordeel van vervolgvragen is dat ze niet veel voorbereiding vragen. Het enige wat nodig is dat je de volle aandacht bij je gesprekspartner houdt.

Eigen veronderstelling
Voor sommige mensen blijkt dat echter extra moeilijk te zijn. Omdat ze zo gericht zijn op hun eigen hypothese of aanname kunnen ze die vervolgvraag niet stellen maar zijn ze geneigd een vraag te stellen, die hun hypothese bevestigt. Daarmee raken ze hun gesprekspartner echter kwijt. Het gaat dan al gauw op ondervragen lijken en mensen vinden het meestal niet prettig om ondervraagt te worden. Vaak ben je dan ook in de gesloten vragen terecht gekomen. Het is daarom erg belangrijk om erop te letten dat je open vragen blijft gebruiken. Uit allerlei onderzoek blijkt dat gesloten vragen mensen in een bepaalde richting duwen, dat belemmert het leren. Het leidt er ook toe dat mensen zich gemanipuleerd voelen en hun vertrouwen  in je verliezen.

Volgorde
Het is volgens Brooks en John ook belangrijk om een goede volgorde te gebruiken. Onze ervaring is dat het belangrijk is om eerst samen een helder beeld te hebben van wat je wilt bereiken  alvorens te gaan kijken hoe de werkelijkheid van u in elkaar zit. Dat heldere toekomstbeeld zorgt voor een robuust kader voor het vervolg gesprek. Het beginnen met de realiteit leidt er meestal toe dat je verder van je doel afraakt omdat ie in een doolhof aan problemen terecht komt.
Het is ook belangrijk om de ander ruimte te geven om iemand niet een bepaalde kant op te dwingen  en om geduld te hebben.

Een dans
Brooks eb John gebruiken de metafoor van een dans, partners voelen elkaar aan. De vragensteller leidt met zijn of haar vragen en laat zich in die vragen leiden door de reacties van de ander.
Coachen betekent daar beter in worden, je daar steeds opnieuw in oefenen. Het betekent vooral jezelf goed leren kennen en ontdekken hoe je reageert op het gedrag van anderen. Ontdekken waar je makkelijk geraakt wordt, je eigen gevoelens leren herkennen en er mee  om leren gaan. Coachen is niet de ander een etiket op kunnen plakken en daar een recept bij kunnen aanbieden. Coachen is de ander helpen te ontdekken hoe hij of zij het beste uit zichzelf kan halen in het perspectief van wat de ander wil bereiken. Ik ben daarin nog steeds aan het leren. Het is een leren wat lang geleden begon en wat nooit af is.