Bij de les blijven

In Rome zie je overal overblijfselen van bouwwerken, die tot stand kwamen onder de regering van keizers, die lang geleden de baas waren in de wereld. Een hoop stenen en verhalen is wat er overbleef van hun heerschappij. Velen kwamen op een onprettige manier aan hun einde. Jaloezie, teleurstelling en boosheid van de anderen zorgden voor een einde aan de heerschappij van veel keizers. Waar draait het om als je wilt dat er meer van je overblijft dan een hoop stenen?

Trends
Onze samenleving kenmerkt zich door hypes, modes of trends. Er komen opvattingen of denkbeelden in het middelpunt van de belangstelling terecht. Ze zijn ineens “in”. Sommige mensen willen graag horen bij die zaken die “in” zijn, anderen willen er juist niet bij horen. In de mobiele telefoons, in de auto-industrie gaat het heel hard. Voor je het weet heb je een oude telefoon of de verkeerde auto. Ik was in Rome de afgelopen dagen en daar zie je overal om je heen de reclameuitingen waarmee mensen uitgenodigd worden zich aan te sluiten bij een nieuwe trend.

Leiderschap
Het valt mij op dat het in opvattingen over leiderschap ook zo snel gaat. Er wordt gesproken over nieuwe leiders, over dienend leiderschap, over transformationeel leiderschap, authentiek leiderschap, faciliterend leiderschap, androgyn leiderschap, gedeeld leiderschap, coachend leiderschap en dan zal ik er nog wel een paar vergeten zijn. Het lijkt dan of leiderschap elke keer opnieuw wordt uitgevonden, alsof we steeds dichter bij het leiderschap komen waarmee we de vraagstukken in onze maatschappij en in onze organisaties wel aankunnen. Overigens deed ik laatst mee in een discussie op Linked-in, waarin degene die de discussie begon, de stelling innam dat we met leiderschap voor de verkeerde insteek kiezen. Hij benadrukte het belang van de dynamiek in groepen en het daarmee om kunnen gaan.

Leiders en volgers
De afgelopen dagen, in Rome, werd ik met de neus gedrukt op leiders, die in een ver verleden hun best deden om een samenleving te scheppen, die ervoor zorgde dat de macht in Rome bleef. Het Colosseum is daarbij een zichtbaar restant van hoe de leider zich inspande om zijn mensen om hem heen tot trouwe volgers te maken, want zonder hen kon hij geen leider zijn. Leiden en het onlosmakelijk eraan verbonden volgen zijn van alle eeuwen. We worden er vanaf onze geboorte mee geconfronteerd. Als we ons zeker voelen leiden we graag, maar als we ons onzeker voelen volgen we vaak liever. Als we ons onzeker voelen zoeken we een leider, die ons zekerheid geeft. We geven daarmee de verantwoordelijkheid voor het creëren van een redelijk veilige toekomst uit handen aan iemand waarvan we denken dat hij of zij dat voor ons zal doen. Als zo iemand voor ons niet zichtbaar is zeggen we dat het ontbreekt aan leiderschap. Dat is wat we nu nog met Europa doen. Aan het uit handen geven van verantwoordelijkheid voor onze toekomst zit ook de kant dat we een ander de schuld kunnen geven als het niet goed gaat. Wij zijn immers niet verantwoordelijk.
Ook het volgen van trends biedt zekerheid, je behoort dan immers bij de groep, die een beetje greep heeft op de toekomst, die het bij het rechte eind lijkt te hebben.

Risico's
Als het om leiderschap gaat zie ik in trends wel wat risico’s. Voor je het weet is er iemand op het schild gehesen. Op het schild suggereert dat je weet hoe de wereld in elkaar zit en dat anderen het bij het verkeerde eind hebben. Daar is onze samenleving en daar zijn onze organisaties veel te complex voor.
Dat was in de samenleving trouwens altijd al. Kijk maar eens hoe het afliep met veel van de Romeinse keizers, maar ook met  met Floris V,  met Johan van Oldenbarneveld en met de gebroeders De Wit. Kijk hoe wij van republiek koninkrijk werden en velen nu weer zonder koning verder willen.
De scheiding der machten, de trias politica van Montesquieu (1748), in Nederland door Thorbecke (1848) ingevoerd in het politiek bestel, geeft een garantie voor een gedeelde verantwoordelijkheid. Deze scheiding in drie machten helpt ons om bij de les te blijven. Dat is geen makkelijk proces maar een kwestie van hard werken. (Thorbecke en koning Willem III hadden het regelmatig met elkaar aan de stok).

Bij de les blijven
Het gaat bij leiderschap in onze organisaties om bij de les blijven. Verhoeven noemt in zijn boek “De bescheiden leider“ (2005) een aantal kenmerken van de bescheiden leider. Leiden vanuit eigen identeit, je laat je dus kennen. Geleid worden door een ideaal, er is sprake van zingeving. Er zijn volgers maar de leider volgt ook, Benedictus (480-547) heeft al benadrukt hoe belangrijk goed luisteren is voor een leider. Een leider managet ook en staat niet los van de werkelijkheid. Een leider is een soort architect en communiceert voortdurend met de bouwlieden. Een leider is nederig op evenwaardige wijze. Een leider laat zich niet op het schild hijsen. Een leider is sober en gedisciplineerd en een leider is wijs.
Kortom, leider zijn betekent hard werken, niet om anderen aan te sturen maar om jezelf aan te sturen. Dat is een kwestie van transpiratie en discipline. Een leider houdt zichzelf bij de les en creëert de condities, die dat mogelijk maken. Dat moesten oude leiders doen, dat moeten nieuwe leiders doen. Dat doen transformationele  leiders, dienende leiders en coachende leiders. En als ze dat doen is het etiket niet zo belangrijk meer.

  Er zijn veel nieuwe trends op het gebied van leiderschap, maar leiden blijft hard aan jezelf werken