Als het mis gaat, wat doe je dan?

Afscheid nemen is een beetje sterven. Zeker het moment zelf is een moment van gemengde gevoelens. het is nog erger als je afscheid moet nemen van de mensen waar je van houdt, die blij met je zijn, die niet willen dat je weggaat. Als je gedwongen wordt door anderen. Wat doe je dan? en wat zouden die anderen moeten doen?

Afscheid
Heel kort geleden was ik als gast aanwezig bij het afscheid van een manager van een huis waar bejaarde mensen hun laatste dagen doorbrengen. Het is een unieke locatie. Er wonen daar veel mensen, die van oorsprong niet uit Nederland komen. Je treft er mensen met een diverse culture, religieuze en etnische achtergrond. Dat zie je direkt als je er binnenkomt. Het is er veelkleurig, vaak snuif je er geuren op van keukens waar niet traditioneel Nederlands gekookt wordt. Ook veel van de de mensen, die er werken, hebben geen traditioneel Nederlandse wortels.

Samen
Ja, en gisteren nam de manager van het huis afscheid. Het was een groot feest. Er was muziek, er werd gedanst en er was een lekker buffet met gerechten uit Suriname.
Er was ook een clown of misschien moet ik wel trainer zeggen, die ter gelegenheid van het afscheid een workshop verzorgde. De workshop was erop gericht mensen bewuster te laten worden wat er gebeurt als je met bejaarden samen dingen doen wilt. Toen ik in het huis binnengekomen was, en probeerde te ontdekken waar ik moest zijn, werd ik meegetroond naar de ruimte waar deze workshop plaats vond. Ik mocht meedoen. Het was een mooie ervaring, weinig uitleg maar veel ervaren, ja want demente bejaarden zijn niet meer zo goed in uitleg krijgen en geven. En je kunt ook op ander manieren met elkaar communiceren dan met woorden. Dat werd bevestigd in de workshop waaraan mensen, veelal mantelzorgers uit verschillende culturen, meededen. Iedereen beleefde het samen zonder woorden, zoals bleek in de afsluitende evaluatie, waarbij wel woorden werden gebruikt trouwens.
Het was duidelijk dat iedereen het jammer vond dat de manager afscheid nam. Zijn locatie kreeg niet voor niets in 2012 een uitstekende beoordeling bij een PREZO (een onafhankelijk keurmerk voor de zorg) audit.

De reden
Wat was dan de reden dat deze manager afscheid nam. Had hij er genoeg van misschien? Wilde hij van z’n welverdiende rust gaan genieten? Had hij behoefte aan verandering?
Nee, niets van dat alles. Hij wilde niet weg. Hij moest weg. Z’n raad van bestuur wilde niet verder met hem. Het was een lange strijd geweest en die strijd had geleid tot dit afscheid. Hij had de moed gehad, z’n eigen gang te gaan. Z’n eigen keuzes te maken. De bewoners en de medewerkers hadden daarbij steeds in het centrum gestaan van de afwegingen die hij maakte. Hij had een coachende stijl van leiding geven, waarbij zelfsturende managers centraal staan, in de echte dagelijkse praktijk vorm gegeven en was daarmee in botsing gekomen met de kaders en de regels zoals die door de grote organisatie waren vastgesteld.

Moed
In juli 2013 schreef Peter Bregman een artikel over het niet succesvol zijn van de meeste leiderschapsprogramma’s. Het ontbreekt de meeste leiders aan moed schrijft Bregman, ze weten het allemaal wel, maar als het op daden aankomt laten ze het afweten. Nou de manager die nu afscheid nam had wel de daad bij het woord gevoegd en dat bleek nog succesvol ook maar in de top van de organisatie werd deze daadkracht niet op prijs gesteld. Hij is niet de enige die het slachtoffer wordt van zijn eigen moed. Vorig jaar was ik ook van nabij getuige van het gedwongen afscheid van een medische topspecialist. Het beeld was een beetje hetzelfde. Maar omdat deze specialist ook tijd gestoken had in het bouwen van een netwerk, kwamen al tijdens het afscheidsproces de aanbiedingen om elders aan de slag te gaan. Zij werkterrein is nu internationaal. Deze medisch specialist heeft altijd aan zijn netwerk gewerkt en dat netwerk biedt hem nu de mogelijkheid om zijn loopbaan elders voort te zetten. Het netwerk was ook al tot grote steun in het proces dat tot z’n afscheid leidde.

Netwerk
Een netwerk is ook een vangnet, professor Jeffrey Pfeffer en professor Herminia Ibarra schrijven hoe je een netwerk op kunt bouwen en laten zien dat netwerken meer is dan kaartjes uitwisselen en samen in de skybox bij een voetbal wedstrijd zitten. Een netwerk helpt je om moed te tonen en een netwerk biedt je mogelijkheden om nieuwe wegen op te zoeken.
Bregman doet een beroep op de top van bedrijven om in haar leiderschapsontwikkeling de ontwikkeling van moed de ruimte geven. Dat betekent het gesprek opzoeken en niet alleen vanuit een boven positie krachtig controleren en beheersen. Mensen aan de top hebben ook moed nodig om ruimte te bieden aan de mensen, die aan hen rapporteren. Zo ontstaat er een cultuur van openheid en transparantie waarin mensen het beste uit zichzelf kunnen halen ten bate van klanten, cliënten en de organisatie. (P.S.En als u nog een hele goede coachende leidinggevende zoekt, ik ken er nog een.)