Wat ontbreekt er ?

Batikverzameling
Zo’n 30 jaar begon ik met het verzamelen van Batik doeken. Inmiddels heb ik een grote verzameling. Voor de goede orde leg ik hier kort uit wat batik is. Batik is een techniek om textiel van patronen en kleuren te voorzien. Met  een klein pennetje waar warme bloeibare was in zit wordt getekend op een doek. Als de was afgekoeld is en aan het doek blijft vast zitten, gaat het doek in een verfbad. Waar geen was zit krijgt het doek de kleur van de verf. Dat proces wordt een aantal malen herhaald zodat er uiteindelijk verschillende kleuren en patronen op het doek zijn aangebracht. Batik wordt vooral gemaakt op het Indonesische eiland Java. Het zijn bijna altijd vrouwen, die de patronen aanbrengen. Het verven wordt vaak door mannen gedaan.

Aandacht
Het maken van een batikdoek vraagt veel aandacht en kost tijd. Er moet een patroon bedacht worden. Soms  is dat een patroon wat op verzoek wordt aangebracht. De verf moet gemaakt op basis van natuurlijke grondstoffen en de patronen moeten worden aangebracht, soms eerst met potlood, soms direct met het pennetje op het doek. Batikken goed onder de knie krijgen vraagt de nodige tijd, en ervaring. De één is er ook beter in dan de ander. En de doeken van ervaren, begenadigde batiksters kunnen erg kostbaar zijn. Voor batikken neem je de tijd. Je zoekt er een geschikt moment voor uit en je bereid je goed voor, bijvoorbeeld door te vasten en te bidden en een geschikte dag te kiezen.

Namaak
En toen kwamen de Nederlanders, die zagen de handelswaarde van de doeken  en ze bedachten een mechanisch procedé om doeken van kleurige patronen te voorzien. Zo kwamen er in Twente en in Brabant textielfabrieken, die batikstoffen produceerden voor de Indonesische markt. En passant verkochten ze ook doeken in West Afrika. De enige Batik fabriek die nog overgebleven is in Nederland, de Vlisco in Helmond heeft daar nog een belangrijke markt. Die industrieel gemaakte batiks verdrongen in de begin jaren van de vorige eeuw de handgemaakte doeken. De industrieel gemaakte batiks hadden en hebben vaak prachtige kleuren en motieven. Ze missen echter ondanks geavanceerde hulpmiddelen het karakteristieke van een handgemaakte batik doek.

Verschil
Als verzamelaar zie ik van een afstand al of een doek machinaal of met de hand vervaardigt is. Met de hand gemaakte doeken zijn levendiger en sprankelender. Ze behouden hun waarde, mits je er goed mee omgaat. Een machinaal geproduceerd doek is na enige tijd alleen nog maar geschikt om mee te poetsen.
Het is bijzonder dat de waarde van de doeken zo verschillend is, terwijl de fabrikant kosten nog moeiten gespaard heeft om de originele met de hand gemaakte doeken na te maken. De leek ziet het verschil ook niet maar de kenner ziet het onmiddellijk. De fabrikant  heeft zich ingespannen om met machines een stuk fijn handwerk te imiteren maar slaagt daar uiteindelijk niet in.

Succesformules
Deze metafoor komt bij mij op als ik lees hoe Richard Engelfriet steeds weer korte metten maakt met succesformules. Vooral met de resultaatgarantie, die aan die succesformule gekoppeld wordt. Ik moet ook denken aan wat David Van Reybrouck schrijft over de export van onze westerse democratie naar landen die nog geen democratie kennen. Even vrije verkiezingen, aangeboden als een soort bouwpakket van Ikea  en het is geregeld, schrijft hij. Dan gaat het goed in de samenleving en groeit de economie. Maar als het dan niet gelukt is dan zijn de voorschriften niet goed gevolgd. Het ligt niet aan het bouwpakket maar aan de mensen die het niet goed toepassen.

Onrust en paniek
Joyce Bergsma, consultant bij IBC schrijft in een artikel (Agile haarlemmerolie of een formule voor anarchie)over de mensen die zij interviewde over Scrum, Lean, agile en Kanban het volgende: ´Onverwacht ving ik hoofdzakelijk kritische geluiden op, misschien zelfs hulpkreten, die bij mij medeleven opriepen. De onrust en paniek die in de gesprekken tussen de regels naar voren kwamen, zetten er bij mij vraagtekens bij of agile werken wel het wondermiddel is dat door steeds meer bedrijven wordt toegepast.’ Bergsma is zelf wel enthousiast over agile maar signaleert in haar artikel de enorm belangrijke rol van het management. Van dat management wordt gevraagd dat ze zorgen voor richting en onderlinge afstemming. Niet door dat op te leggen maar door er voortdurend over in gesprek te zijn.

Omgekeerde wereld
Eigenlijk is er bij agile, scrum, lean etc. sprake van de omgekeerde wereld. Als het management en het leiderschap niet eerst een goed basis voor agile scheppen door op een coachende manier te gaan leiding geven dan is de kans groot dat agile,scrum en lean zoals Bergsma schrijft vooral tot spanning en teleurstelling leiden.

Bescheiden leider
In een recent artikel schrijft Dan Cable, hoogleraar aan de London Business School over het belang van bescheiden leiderschap, dat heb je nodig schrijft hij om ervoor te zorgen dat je mensen het beste uit  zichzelf kunnen halen. Cable bevestigt wat collega Willem Verhoeven er 10 jaar geleden over schreef.  Macht leidt er volgens onderzoek van Ena Inesi toe dat leidinggevenden  teveel gericht raken op de resultaten en op controle. Ze gaan mensen  zien als een middel om die resultaten te realiseren. Dat leidt ertoe dat mensen zich verdekt gaan opstellen, uit het zicht proberen te blijven en gericht raken op het vermijden van risico’s. Dat is niet effectief en dat is ook het geval als methoden, die gericht zijn op het vrijmaken van de capaciteiten van mensen op die manier worden geïmplementeerd. Dat is waar Bergsma over schrijft.

Stappen
Cable suggereert een aantal stappen om te bereiken dat medewerkers, zich eigenaar kunnen voelen, verantwoordelijkheid durven nemen en hun creativiteit durven gebruiken.
1. Vraag wat ze nodig hebben om hun werk goed te kunnen doen.
2. Richt het werk samen met de medewerkers zo in dat ze de ruimte voelen om zonder grote risico’s te experimenteren.
3. Stel je bescheiden op.

Bekommernis
Frederik Anseel schrijft in zijn kritische artikel over ‘Agile’dat het moet gaan om de bekommernis om mensen. Dat moet het uitgangspunt zijn. Niet de methode niet het protocol. De vrouwen die mooie batiks maken, houden van hun werk en van de doeken die ze maken.
Hier kom je ook bij het probleem van de best practices. We gaan ergens kijken waar resultaten worden behaald, we proberen de stappen waar te nemen die daar gezet worden. We maken er een model of een methode van en proberen, die methode dan elders toe te passen en rekenen op hetzelfde  of een beter resultaat. Maar vaak gebeurt er precies hetzelfde als met de machinaal geproduceerde batik doeken. Het lijkt wel mooi maar er ontbreekt iets.
Wat ontbreekt
Wat er ontbreekt is Mensen die leiding geven en die los kunnen laten, die aandacht kunnen geven aan de mensen, die een visie kunnen delen, die afspraken kunnen maken, die durven aanspreken op een goed manier, niet alleen negatief maar vooral ook positief. Daar is geen recept voor. Bergsma zegt dat je er fingerspitzengefühl voor nodig hebt. Reflecteren op je eigen handelen helpt je daar beter in te worden.

Wil je hierover of over iets anders verder praten bel dan 0622995926 of mail dirkboersma@excellentleiderschap.nl