Wat kun je doen als leidinggevende?

Cultuur is een veel gebruikt woord als het om organisaties gaat. Je kunt er allerlei opvattingen over lezen of horen, variërend van erg belangrijk tot er is niets aan te doen. Professor Weick verdiept zich al veertig jaar in organisatiecultuur en met name in het gedrag van managers. Wat kan een manager nou zoal doen om een cultuur te ontwikkelen en wat heeft die manager eraan?

Andere medewerkers
Het komt nog steeds voor dat leidinggevenden denken dat een cultuurverandering een kwestie is van andere medewerkers selecteren. Of er wordt gedacht dat het trainen van medewerkers in de gewenste cultuur een cultuurverandering tot gevolg zal hebben. Men is zich wel bewust dat waarden bepalend zijn voor een cultuur en men besteedt ruim aandacht aan de waarden, die centraal staan in de organisatie. Maar ondertussen blijft men in het dagelijkse leidinggeven medewerkers vooral aanspreken op de waarden die in het eigen gedrag verankerd zijn. Zo ken ik een organisatie, waar men uitspreekt samenwerking erg belangrijk te vinden. Het is één van de thema’s waar in de beoordelingsgesprekken aandacht aan besteed wordt. In de gewone dagelijkse gesprekken gaat het echter alleen maar over omzetcijfers en over rendement. Door het jaar heen wordt er maar weinig over die belangrijke samenwerking gesproken. Het wordt nog eens aangehaald in een toespraak op het bedrijfsuitje, maar dat is het dan. En de samenwerking wordt eerder slechter dan beter.

Anders managen
Professor Karl Weick wijdt in zijn boek “Managing the unexpected” (of hoe zorg je ervoor dat je niet voor verrassingen komt te staan) een heel hoofdstuk aan organisatiecultuur. Hij doet dat samen met professor Kathleen Sutcliffe.  Weick is een autoriteit op het gebied van gedrag in organisaties en in dit hoofdstuk legt hij nog eens uit dat cultuur betrekking heeft op alle vooronderstellingen, die het gedrag van managers beïnvloeden. Hij heeft het niet over medewerkers maar over managers.

Cultuur
Cultuur zorgt ervoor dat grote systemen samenhang hebben. Cultuur is impliciet, wordt zelden benoemd en wordt als vanzelfsprekend beschouwd. Je voelt cultuur op de momenten dat je merkt iets goed of iets fout gedaan te hebben. Cultuur is een belangrijk element van de relatie centraal versus decentraal. Cultuur houdt door een klein aantal kernwaarden een grote groep mensen bij elkaar en schept daarmee de omstandigheden overal in lijn (decentraal) met die waarden te handelen. Cultuur zorgt voor haar eigen blinde vlekken en bepaalt hoeveel tolerantie er is in het accepteren van die blinde vlekken. Cultuur kan ervoor zorgen dat mensen makkelijk fouten maken, maar cultuur kan er ook voor zorgen dat mensen hun best doen die fouten niet te maken.

Mogelijkheden
En je kunt als manager, als CEO en als leidinggevende van alles doen om een cultuur zich in de gewenste richting te laten ontwikkelen. Weick noemt verschillende manieren om daar sturend in te zijn. Het gaat daarbij om wat de manager anders kan doen. Je doet dat door de vragen, die je stelt en door de dingen, die je doet.
Hier volgen enkele van de suggesties die Weick doet.

• Probeer erachter te komen wat er met slecht nieuws gebeurt in jouw afdeling of in jouw organisatie. Worden zaken die niet goed gaan gemeld of doen mensen hun mond pas open als de fout ontdekt wordt. Proberen mensen een fout weg te moffelen of geven ze er een ander de schuld van. Neem geen genoegen met gladde antwoorden, probeer er echt achter te komen hoe het zit. Probeer anderen in de organisatie ook zover te krijgen dat ze dat doen. Praat erover in je managementteam elke keer als je bij elkaar komt.
• Zorg dat je achter de zaken komt die van het normale patroon afwijken. Vraag de mensen er naar en geef positieve feedback als ze met iets komen. En zorg dat anderen ook horen wat er is opgemerkt. Wat hebben anderen niet gezien? Zoek naar het ondenkbare want zo kijk je buiten de normale patronen.( Als je je bij medewerkerstevredenheid beperkt tot het jaarlijkse of tweejaarlijkse onderzoek, dan zie je veel over het hoofd. En dat geldt voor alle kpi’s) Zoek naar datgene waar je verwachtingen je blind voor maken. Doe het samen met anderen, want die helpen je te zien wat je zelf mist.
• Zie het “hart” van cultuur niet over het hoofd. Cultuur draait om gevoel. Gevoel zorgt ervoor dat een cultuur leeft. Cultuur is een samenstel van verwachtingen, waar leven in geblazen wordt door sterke gevoelens van goedkeuring of afkeuring. Het zijn die gevoelens, die ervoor zorgen dat een cultuur gaat leven.

Weick en Sutcliffe schrijven in hun boek nog veel meer over het ontwikkelen van cultuur. Het gaat in hun boek speciaal over een cultuur waarin verrassingen worden voorkomen. Het gaat daarmee over operational excellence en over het binden van klanten, het betrekken van medewerkers en het scheppen van de voorwaarden voor zelfsturing. Weick en Sutcliffe laten zien hoe je daar als leidinggevende aan kunt werken