Waarnemen en zwijgen of?

Een aanrijding
Maandag aan het begin van de avond, fietste ik enigszins gehaast naar het gemeentehuis van de stad Tiel. Die haast werd veroorzaakt door mijn wens nog op tijd te zijn voor een vergadering die om 19:30 zou beginnen. Op weg naar de stad kruis je de uitvalsweg van de wijk waar ik woon naar de A 15. Fietsers hebben op die kruising voorrang.

Voorrang
Toen ik de kruising naderde zag ik in beide richtingen een rijtje auto’s stil staan. Fietsers die voor mij reden kregen de ruimte om over te steken. Ik wilde hen volgen. Van het rijtje wat het dichtst bij mij was kwam de eerste auto echter ondanks mij snelle nadering toch in beweging. De chauffeur gaf een dot gas, kennelijk om nog snel even voor mij over te steken. Het gevolg was dat ik moest afremmen om niet tegen zijn auto of de aanhanger erachter aan te komen. Ik vervloekte in mijn hoofd deze automobilist en zetten aan om snel verder te gaan toen er weer ruimte was.

In de berm
Een fractie daarna lag ik in de berm aan de andere zijde van de kruising. Ik was aangereden door de eerste auto uit de rij wachtende in de tegenovergestelde richting. Die was in een reactie op de actie van de eerder genoemde bestuurder in een reflex+ ook gaan rijden. Had mij niet gezien en ik haar auto niet omdat de eerste auto een grote zwarte SUV achtige auto was waardoor ons beider gezicht belemmerd werd.

Vrouwen
Ik merkte dat er allemaal mensen om mij heen kwamen staan en ik hoorde dat een mevrouw van alles ging regelen. Ze vertelde wat de auto, die mij aangereden had moest doen, ze belde 112 en ik hoorde haar uitleggen wat er aan de hand was. Vervolgens sprak ze mij aan. Of ik ergens pijn had ook pakte ze iets om het bloed dat uit een wond aan mijn hoofd kwam te stelpen. Daar kwam nog een mevrouw bij helpen en ook twee andere dames,waarvan één met hoofddoek, kwamen hun hulp aanbieden.

Mannen
De mannen die erbij stonden gaven commentaar op die waardeloze gevaarlijke kruising en ze vertelden elkaar dat ze daar al zo vaak voor gewaarschuwd hadden. Het waren echter dames, die hulp boden en dat ook trefzeker en doeltreffend deden. In een ambulance werd ik naar het ziekenhuis vervoerd. De politie had daarvoor al proces verbaal opgemaakt. ’s Avonds kwam ik met een grote blauwe tulband thuis. Mijn dochter schrok heel erg toen ze me zag. Ze was boos dat ik haar niet gebeld had uit het ziekenhuis.

Iets geks
De volgende dag viel me iets geks op. De mensen, die ik tegen kwam, op straat of in de winkel lieten niet merken dat ze iets aan me zagen. Ook bij de vergadering in Utrecht de volgende avond, zei er niemand iets of vroeg er niemand iets. Het was net of mensen niets zagen. Datzelfde overkwam mij de volgende dag op de HAN in Nijmegen, waar ik zo nu en dan een college verzorg. Van de 22 studenten in de zaal was er uiteindelijk één, die vroeg; “wat is er met uw hoofd”.

Presence
Die vraag bood een prachtig bruggetje naar de vraag over presence in coaching en de riskante interventies waar  één van de studenten mee kwam. Presence is erg belangrijk in coaching, het betekent dat je de coachee goed waarneemt. Dat je alle aandacht hebt voor wat de coachee zegt en doet. Dat je kijkt, luistert en op je in laat werken. Dat je ziet wat er anders is. Het was opvallend dat slechts één student liet merken gezien te hebben dat ik een hoofdwond had. Ik neem aan dat de anderen dat ook gezien hadden maar dat ze op de één of andere manier niets met die waarneming deden en dat is bijzonder en het bleek omdat er meer reacties kwamen direct nadat die ene student haar vraag gesteld had. Het leek of de anderen wel iets gezien hadden maar hun waarneming negeerden en alleen conclusies voor zichzelf trokken en die niet deelden. Niet alleen in coaching is die presence belangrijk.

Leiderschap
Ook in leiderschap is presence een belangrijke competentie. Je presence zorgt ervoor dat mensen zich gezien voelen, dat ze zich erkend weten. Dat ze merken dat jij ziet dat er iets anders is. Het gaat daarbij niet alleen om een blauw oog maar ook om of je blij of verdrietig of boos bent. Dat ze weten dat ze belangrijk voor je zijn.

Oordelen
Nou zit er ook een risico aan dat goede waarnemen en dat risico is dat je niet de waarneming met de ander deelt maar dat je de interpretatie van je waarneming deelt. In het geval van mijn blauwe oog zou ik dan bijvoorbeeld horen, ‘Zo met wie heb je gevochten?’ Zodra je dat soort oordelen aan je waarneming koppelt en uitspreekt dan is het effect juist het omgekeerde van het delen van de waarneming. Het lastige is dat we juist zo ontzettend snel zijn in het hebben van zo’n oordeel. Dat gaat bijna ongemerkt, we hebben vaak niet eens in de gaten. Dat was waarschijnlijk ook het geval bij de mannen die zich om mij verzamelden toen ik daar op de grond lag. Ze deelden hun oordelen, niet hun waarnemingen.

Waarneming
Bij presence, bij coachen en bij leiderschap gaat het echter juist om die waarneming. Het is aan de ander om iets te doen met wat jij hebt waargenomen. Zo’n waarneming is ook een belangrijke aspect van aanspreken. Met het delen van een waarneming houdt je de evenwaardigheid in stand . Een oordeel maakt een einde aan die evenwaardigheid. Een oordeel zorgt voor afstand. Een oordeel belemmerd het ontstaan van verbinding.

Elkaar negeren
In het dorpje waar ik vroeger woonde merkte  ik vaak dat met name de zgn. ‘import’het niet prettig vond als één van de oorspronkelijke bewoners iets zei over de leefstijl van de import. Ze zeiden vaak dat het leven in de stad zoveel fijner was omdat mensen daar geen commentaar hadden op de wijze van leven van anderen. Het is natuurlijk prettig als de oordelen je niet om de oren vliegen. Maar het leidt ook gemakkelijk tot een situatie waarin je volledig annoniem bent , je met niks verbonden weet en niet erkend wordt.

Leren
Het is belangrijk om te leren hoe  onderscheid te maken tussen waarnemingen en oordelen. Het delen van waarnemingen  leidt tot een gevoel van op elkaar betrokken zijn, tot verbinding tussen mensen. Het delen van oordelen leidt tot afstand, tegenstellingen en de groei van belemmerende overtuigingen.
Hoe bewust ben jij je van dit onderscheid?

Wil je hierover of ov er iets anders verder praten bel dan 0622995926 of mail dirkboersma@excellentleiderschap.nl of één van mijn collega’s