Wij helpen je graag verder! +31 492386063

Stereotypen, wat doe je ermee?

20 juni 2016, gepubliceerd door Dirk Boersma

Stereotypen zijn gevormd voor je er erg in hebt. Veel van de stereotypen, waarop je dagelijks je besluiten baseert zijn ontstaan voor je er erg in had. Veel stereotypen vinden ook hun oorsprong is de etiketten, die we maar al zo gemakkelijk op anderen en op onszelf plakken. De kunst van leiderschap is niet het plakken van etiketten maar het losweken ervan.

Stereotypen
Een stereotype is een  “fixed, over-generalized belief about a particular group or class of people.” (Cardwell, 1996). Stereotypen zijn heel handig als het gaat snel op een situatie reageren. Het etnisch profileren waarover ineens een discussie is ontstaan na de aanhouding van de artiest Typhoon maakt dat duidelijk. Op basis van enkele indrukken moet een agent beslissen of iemand aangehouden moet worden of niet. Dertig jarige huismoeders met een kind en een tas vol boodschappen op de achterbank komen niet voor extra politieonderzoek in aanmerking, maar een man met een getint uiterlijk in een dure auto met ook nog eens getint glas loopt veel meer risico te worden aangehouden.

Het voordeel
Stereotypen zijn overal, ze helpen ons orde aan te brengen in een wereld, die een veelheid aan verschijningsvormen kent. Als de lucht grijs is, zoals ik nu kan zien als ik naar buiten kijk, trek ik de conclusie dat de kans op regen groot is. En het omgekeerde is ook het geval als ik de zon uitbundig zie schijnen weet ik dat ik mijn jas thuis kan laten. In het geval van het weer doet het door mij ontwikkelde stereotype goed werk.

Het nadeel
Maar er zijn ook veel situaties waarin de door mij ontwikkelde of geadopteerde stereotypes helemaal geen goed werk doen. Dan belemmeren ze mijn waarneming of ze geven er een ander kleurtje aan. Als ik hoor dat iemand uit Amsterdam komt ben ik extra op mij hoede en ik merk snel tekenen van arrogantie op. En als ik omgekeerd bij iemand tekenen lijk te zien, die er op wijzen dat hij of zij uit een van de noordelijke provincies afkomstig is, dan ben ik extra geïnteresseerd en zoek ik actiever naar verbinding. In het boek van Samuel  McLeod, die ook de omschrijving van Cardwell gebruikt, is het nadeel van het gebruik van stereotypen dat ze ertoe leiden dat we verschillen tussen mensen negeren en dat we zo mensen eigenschappen toeschrijven, die in het geheel niet juist zijn en niet kloppen.

Nuances verdwijnen
Dat wordt bevestigt door onderzoek van de psycholoog Douglas Martin van de universiteit van Aberdeen. In zijn onderzoek kende hij random eigenschappen toe aan fictieve wezen. Die wezens benoemde hij door ze een kleur te geven. Hij liet studenten elkaar die kenmerken doorgeven en het duurde niet lang of alle nuances waren verdwenen. Zo werden bijvoorbeeld de blauwen omschreven als gevoelig en succesvol en de groenen als vulgair. Martin zegt dat wij als mensen allemaal de eigenschap hebben om ingewikkelde zaken te versimpelen en er stereotypen van te maken zodat we sneller kunnen handelen.

Altijd goed kijken
Malcolm Gladwell, schrijft er uitgebreid over in zijn boek Blink en Daniel Kahneman laat hetzelfde zien in zijn boek “Thinking fast and slow”. Beiden benadrukken hoe handig stereotypen kunnen zijn. Maar ze waarschuwen ook allebei voor het kritiekloos gebruiken ervan. Ze wijzen op het belang van goed waarnemen en het voorkomen dat je waarneming al wordt ingekleurd door dat stereotype. We zien op dit moment in onze samenleving overal om ons heen hoe  stereotypen een belemmering vormen voor gedegen en grondig waarnemen. In welk debat ook overal zie je mensen hun best doen om stereotypen te scheppen.

Gemakkelijker
Zoals blijkt uit het onderzoek van Martin, vinden mensen het veel gemakkelijker om een stereotype te volgen dan om zelf nog eens echt goed te kijken hoe het zit. Kalrl Weick laat in zijn boek The Social psychology of organizations zien hoe in organisaties veel informatiesystemen zijn gebaseerd op stereotypen. Dat zijn de organisaties, die vervolgens ook de grootste moeite hebben zich aan te passen aan een veranderende wereld. Organisaties, waar mensen echt met elkaar in gesprek zijn en met elkaar goed kijken wat er aan de hand is. Waar naar mensen geluisterd wordt, nemen mensen beter waar en reageren daarom effectiever op wat er gebeurt in de omgeving. Helaas zijn het volgens Maria Gelinas vaak de leiders, die ons voorgaan in het “framen”. Het is echter van groot belang dat leidinggevenden ervoor zorgen dat er goed waargenomen wordt en dat er niet automatisch in een stereotype geschakeld wordt. In dat verband, maak ik me zorgen over stereotypen als nieuwe leiders, generaties X, Y en Z. Mensen, die zichzelf als blauw, rood of geel wegzetten. Ze maken het denken over organisaties en dus het leidinggeven makkelijker. Maar of makkelijker ook effectiever is waag ik te betwijfelen.

Oordelen
Het voorkomt ook echt naar de nuances kijken. Gianpiero Petriglieri , hoogleraar organisatiegedrag aan Insead, heeft niets met de term nieuwe leiders, er bestaan geen future leaders, zegt hij. Vandaag wordt nog steeds hetzelfde van een leider verwacht als duizend jaar geleden, stelt hij. En het gaat om wat je doet. Je handelen begint met goed waarnemen, goed kijken, de nuances zien en daarover afstemmen met anderen. Wij noemen dat coachend leiderschap  en we bedoelen daarmee dat je met mensen afstemt over een toekomstbeeld, dat je veel vragen stelt, dat je afspraken maakt en dat je aanspreekt positief zowel als negatief. Het betekent ook dat je zoveel mogelijk wegblijft bij oordelen. Oordelen zijn stereotypen, die ervoor zorgen dat het waarnemen beperkt wordt, die leiden tot een fixed mindset (Carol Dweck) en die niet leiden tot het bereiken van je resultaten.

Stel je vraag via ons contactformulier

Neem contact met ons op!
Voor al je vragen kun je bellen met

+31 492386063