Innovatieve leiders

In een recent artikel wordt gepleit voor de positieve kanten van narcistische leiders. Waar moet je rekening mee houden?

Narcist
In een artikel op managementsite.nl, schreef Grimbert Rost van Tonningen een column over narcisme, innovatie en leiderschap. In het artikel houdt hij een pleidooi voor de positieve kanten van leiders met narcistische trekjes. Na alle mensen, die de negatieve kanten van de narcist als leider benadrukten schrijft Rost van Tonningen over de positieve kanten van de narcist. Hij verwijst in zijn column naar het boek “The productive narcist ” van Michael Maccoby. Deze psychoanalyticus schreef in dit boek, dat in 2003 uitkwam, dat de productieve narcist het beste leiderschapstype is in snel veranderende tijden. De productieve narcist brengt iets tot stand. In het verlengde daarvan schrijft Rost van Tonningen dat in deze tijd, waarin we op allerlei terreinen voor grote uitdagingen staan, dit type leider nodig hebben om innovaties en veranderingen tot stand te brengen. Hij wijst in zijn column wel op de risico’s die aan een narcistische leider verbonden zijn. Het om zich heen verzamelen van jaknikkers en mannen die vooral applaudisseren. De mens met narcistische trekjes houdt daarvan. Die houdt niet van tegenspraak. Die gaat in geval van tegenspraak daar fors tegenin en gaat door muren heen als het moet. Dat door muren gaan is de eigenschap, die belangrijk is als het om innoveren gaat. Volhouden ondanks tegenspraak en tegenwerking.

Fragmentatie
Dat brengt mij op het werk van Henry Mintzberg en het werk van Marc van der Erve. Die schrijven dat innovatie en vernieuwing vaak ontstaan uit de resten van een organisatie, die aan het uiteenvallen is. Nieuwe ontwikkelingen ontstaan vaak als een organisatie haast op haar achterste benen loopt. MIntzberg beschrijft hoe er dan in allerlei delen van de organisatie nieuwe initiatieven zijn, die weer leiden tot levensvatbare bedrijven. Ook Marc van der Erve beschrijft hoe groei het gevolg is van fragmentatie. Marc van de Erve refereert in zijn boek “Resonerende ondernemingen” aan onderzoek waaruit blijkt dat managers verkeerd reageren als het moeilijk gaat in ondernemingen. Zij willen de zaak dan bij elkaar houden. Die neiging tot integreren is volgens Van der Erve de dood in de pot. Juist fragmentatie leidt tot innovatie en nieuwe groeikracht. En volgens mij liggen daar de problemen en wellicht ook de kansen voor de leider met narcistische kenmerken. De narcistische leider is de leider, die houdt van groot en de zaak bij elkaar houden, die staat niet gemakkelijk iets af. De Nederlandse voorbeelden die Rost van Tonningen noemt, Rijkman Groenink en Cees van de Hoeven, waren bezig met het bouwen van een koninkrijk. Hun drive een koninkrijk te bouwen leidde tot het uiteenvallen van dat koninkrijk en leverde daarmee de volgens Van der Erve zo belangrijke voorwaarde voor innovatie en groei: namelijk fragmentatie. Dat is echter niet waar Rost van Tonningen het over heeft als hij schrijft over de narcistische leider en dat is ook niet waar Michael Maccoby het over heeft in zijn boek “The productieve narcist”. Ze verwijzen dan naar mensen als Jack Welch van General Electric, die van dat bedrijf een zeer succesvolle onderneming maakte. Of naar Steve Jobs en andere grootheden. Zowel Rost van Tonningen als Maccoby wijzen wel op het belang van het organiseren van krachtige tegenspraak naast een leider met narcistische trekjes. De raad van commissarissen of collega’s in een raad van bestuur moeten tegen hem of haar op kunnen. Rost van Tonningen wijst er in zijn column op dat Maccoby zijn boek schreef in 2003, dus nog voor de financiële crisis. Hij had toen nog niet gezien hoe groot de negatieve gevolgen van een narcist als leider kunnen zijn.

De menselijke kant
In december 2012 schreven Joe Frontiera & Dan Leidl van de Washington Post een artikel over Michael Maccoby. In dat artikel laten ze zien hoe belangrijk Maccoby de sociale kant van ondernemen vindt. Ze halen Maccoby’s woorden aan als hij zegt “companies eat their seed core”. Ze plegen roofbouw op de menselijke kant van ondernemen. Ze wringen uit wat ze hebben, ze ontwikkelen niet voor de toekomst. Maccoby zegt dat de goede leider zich met de filosofische kanten van het ondernemen bezig houdt. De goede leider stelt vier vragen:

1. Wat is mijn doel?
2. Wat zijn de praktische waarden die essentieel zijn om dat doel te bereiken?
3. Hoe neem ik ethische en morele beslissingen? en
4. Hoe stel ik mijn resultaten vast?

Een goede leider laat zich hierop bevragen zegt Maccoby. Ik ben benieuwd hoe dat past bij de narcist als leider