Evenwaardig communiceren

Leren praten
Een van mijn dochters leerde praten toen we net in Yogyakarta woonden. We woonden in een omgeving waar meer talen gesproken werden. Zelf spraken we Nederlands maar de menen om ons heen spraken Indonesisch of Javaans, de taal van de Javaanse bevolking en de stad Yogyakarta is één van de oude centra van de Javaanse cultuur. De meisjes, die ons hielpen in de huishouding en de studente die wij in huis hadden spraken allemaal Javaans met elkaar. Mijn oudste twee dochters gingen naar de Nederlandse school in Yogyakarta. Het was een school met 17 Nederlandse kinderen in de leeftijd van 4  jaar tot 13 jaar. Maar nummer drie lieten we naar een Indonesische kleuterschool gaan. Op die school werd alleen Indonesisch en Javaans gesproken.

Drie talen
We ontdekten dat onze nummer drie eigenlijk vrij gemakkelijk alle drie de talen onder de knie kreeg. Dat was niet in de laatst plaats omdat ze intensief op trok met de meisjes die ons hielpen in huis.  Vervolgens deed ik nog een ontdekking namelijk dat onze dochter met ons alleen maar Nederlands wilde praten. Ik was zelf Indonesisch en Javaans aan het leren en ik vond het leuk haar die talen te horen spreken. Maar als ik haar in het Indonesisch of Javaans aansprak dan antwoordde ze in het Nederlands.

Taal en relatie
Ik deed nog een ontdekking namelijk dat ze moeiteloos van de ene naar de andere taal schakelde. Als ik met één van de hulpen sprak en zij werd bij het gesprek betrokken, dan sprak ze automatisch Javaans met de hulp en schakelde ze naar het Nederlands als ze een vraag van mij beantwoorde. Het ging moeiteloos. Ze wist feilloos welke taal ze met wie moest gebruiken. Als ik iets in het Javaans probeerde werd ze boos of ze reageerde helemaal niet. Dat klopte kennelijk niet. Het werd heel duidelijk dat taal en relatie met elkaar samenhangen.

Taal en sociale status
En als je je wat verder verdiept in de Javaanse taal ontdek je ook dat taal nauw samenhangt met je sociale positie ten opzichte van je gesprekspartner. Tegen iemand, die een hogere status heeft dan jij hebt spreek je een andere taal dan tegen iemand met een lager status en tegen iemand van je eigen niveau speek je nog weer een andere taal. Het gaat niet om een paar andere woorden om het verschil tussen “U” en “jij” maar om een compleet andere woordenschat. De grammatica is voor zover ik weet wel identiek maar de woorden zijn totaal anders. Ik heb zelf mijn best gedaan het hoog Javaans onder de knie te krijgen. Die taal gebruik je als je mensen aanspreekt, die een hogere status hebben dan jijzelf. Maar als je die taal gebruikt geef je de ander ook een hogere status. Omgekeerd als je iemand terecht wil wijzen dan kun je de taal gebruiken, die bestemd is voor het omgaan met mensen van een lagere status. En zo kun je ook door voor het laag Javaans te kiezen iemand op zijn plaats zetten. Zoiets vraagt veel oefening als je op latere leeftijd een taal leert maar bij kleine kinderen gaat het automatisch. Het was en is nog steeds bijzonder om te ontdekken dat het echt zo werkt als je met mensen uit Indonesië communiceert.

Minder bewust
Hier, in het westen zijn wij ons veel minder bewust van de invloed van communicatie op relaties en omgekeerd. Toch leggen wij ook onbewust dit soort relaties, van kinderen die gauw hun mond opentrekken en ergens iets van vinden, die extravert zijn zeggen we al gauw dat het geboren leiders zijn terwijl we aan de andere kant mensen die introvert zijn makkelijk neerzetten als volgers. Ik merk dat dat met name  in het onderwijs nogal eens het geval is. En zo wordt een aanzet gegeven tot het ontstaan van patronen, die later vaak maar lastig te doorbreken zijn.

Bedoelingen
Als je coachend leiderschap belangrijk vindt is het noodzakelijk je erg bewust te zijn van je eigen communicatie . Coachend leiderschap betekent mensen de ruimte geven om het beste uit zichzelf te halen om zo samen het beste voor een team of een organisatie te realiseren. Een ongelijkwaardige relatie werkt daar erg  belemmerend bij. Denken dat je het beter weet of gedrag vertonen, waar dat uit afgeleid kan worden,  betekent bij de ander het gevoel oproepen dat je je meer voelt dan die ander. Of je dat ook zo bedoelt of niet maakt niets uit. Bedoelingen zijn belangrijk maar je hebt er alleen wat aan als je je gedrag er bij aanpast. Het komt helaas vaak voor dat de bedoelingen goed zijn maar dat er in de uitvoering niets van terecht komt omdat het gedrag niet aansluit bij de bedoelingen. Als je dan  merkt dat mensen geen verantwoordelijkheid nemen en alles bij jou blijven neerleggen kan je gemakkelijk tot de conclusie komen dat het aan die ander ligt.Het komt aan op evenwaardig communiceren