Aanspreken

Een niet effectief communicatiepatroon is een signaal dat je moet aanspreken

Vriend
Twee weken geleden stond er plotseling een oude schoolvriend bij mij op de stoep. Op de middelbare school trokken we een aantal jaren intensief met elkaar op. We worstelden ons met de nodige moeite door repetities, overhoringen en tenslotte het eindexamen maar gingen overigens met plezier naar school want er was altijd wat te beleven. Toen ik zijn gezicht zag, uitgestreken en onschuldig, schoot mij weer een situatie te binnen uit de biologieles. Achter in het lokaal een aquarium en enkele opgezette dieren. In de rij achterste tafeltjes, mijn vriend Edu. Zoals altijd luisterde hij niet naar wat de biologielerares ons uitlegde. Hij had zo zijn eigen bezigheden en plotseling klonk er een boze vraag door de klas. Wat ben jij daar aan het doen? Edu draaide zich om en richtte zijn blik op het aquarium, achter in de klas, een meter achter zijn stoel. Iedereen in de lach natuurlijk, zelfs de boze lerares kon een lach niet onderdrukken.

Ergernis en onmacht
Het is een situatie waar je als leidinggevende makkelijk in terecht kan komen. Je bent ergens ontevreden over, het gaat niet zoals je wilt dat het gaat. Je ergert je, je raakt geïrriteerd en je besluit er wat van te gaan zeggen. In de eerst volgende vergadering zeg je dat het zo niet verder kan dat je meer betrokkenheid verwacht en je kijkt in de blikken van mensen die je het idee geven dat je tegen een muur praat. Het zijn de blikken die je ook ziet op het voetbalveld, als de scheidsrechter voor een overtreding fluit. Vaak kijken spelers de scheidsrechter dan aan met een blik van “wie…..ik?”
In dit soort situaties kun je een gevoel van onmacht krijgen. Dat gevoel van onmacht kan gemakkelijk twee volstrekt in effectieve reacties tot gevolg hebben.

Niet effectief
De ene is dat je het erbij laat zitten, dat je denkt laat maar. Ze snappen er toch niets van. Ik heb het nou al zo vaak gezegd en er verandert toch niets. Misschien moet ik wel afscheid nemen van iemand in dat gezelschap. Er is toch niets mee te beginnen.
De andere is dat je boos wordt, dat je harder gaat praten, dat je in andere woorden nog een herhaald waar het om gaat. Als je dan zegt dit is nu de derde keer dat ik jullie er op aanspreek kun je als reactie krijgen dat het pas de tweede keer is of al de vierde keer. En als je zegt hoe komt het dat jullie niet goed luisteren dan krijg je als antwoord dat je het niet duidelijk uitlegt. En voor je het weet ben je verwikkeld in twistgesprekken, die nog maar zeer zijdelings te maken hebben met waar het je eigenlijk om ging.

Voorwaarden
Om in een dergelijke situatie effectief te kunnen blijven is het belangrijk om te begrijpen wat er aan de hand is. In al de hierboven genoemde gevallen zeggen de gesprekspartners “met een bochtje” ik laat mij hier op deze manier niet door jou aanspreken. Als je het dan opgeeft, hebben ze succes met hun “verpakte” boodschap. Als je er forser tegenin gaat wordt hun verzet forser of listiger. Je blijft dan tegenover elkaar staan en tenslotte kan het buigen of barsten worden.
Er is ook een manier om wel effect te hebben als je je ongenoegen of je onvrede met anderen wilt delen en als je wilt dat anderen in beweging komen in plaats van achterom kijken of een blik over hun schouder werpen. Dat gaat je lukken als je twee zaken in de gaten houdt.

Regels
De eerste is dat begrijpen voor begrepen worden gaat. Begrijpen betekent dat je weet en doorziet wat er aan de hand is. Als je begrijpt en als mensen zich begrepen voelen dan kun je aandacht vragen voor wat jezelf wilt overbrengen.
De tweede is dat je bij aanspreken de regels van het aanspreken volgt. Daarin zij de volgende zaken belangrijk
1. Onthoud je van waardeoordelen
2. Kom met een “ik” boodschap. Geef aan wat het gedrag van de ander met jou doet. Welk effect heeft het op jou.
3. Beschrijf zo objectief mogelijk door welk gedrag van de ander dat bij jou veroorzaakt wordt
4. Vraag hoe de ander die situatie gaat veranderen en maak daar afspraken over.

De biologielerares had moeten beschrijven wat mijn vriend deed, ze had hem moeten opdragen daarmee te stoppen en ze had na de les nog even met hem door kunnen praten. Omdat ze dat niet deed maar elke keer weer, met de hele klas erbij (publiek) op dezelfde manier bleef aanspreken heeft ze 3 jaar lang last gehad van Edu.