Zelfsturing en klokkenluiden

De wijze waarop sommige mensen door hun organisatie worden afgebrand, heeft te maken met het idee dat de medewerker afhankelijk is van de baas, dat is denken wat halverwege de vorige eeuw normaal was. De “organization man”was het ideaal. de zelfsturend medewerker waar we in deze tijd om springen is neit meer eenzijdige afhankelijk. Er is sprake van wederzijdse afhankelijkheid. Dat betekent dat je wel naar elkaar moet luisteren

De organisatieman
In zijn boek De Zelfsturende medewerker schrijft Willem Verhoeven: ”Gehoorzaamheid en trouw waren belangrijke deugden van de ideale medewerker die ruim veertig jaar geleden door Whyte getypeerd werd als “Organization man”. De “organization man” kende zijn plaats. Hij leverde zich als het ware uit aan de organisatie waarvoor hij werkte. Hij was trots op het horloge bij 25 jaar trouwe dienst en toonde het graag op verjaardagen en partijen. De organisatie wilde ook graag medewerkers, die zich als “organization man” opstelden. Toen ik in 1978 bij de Post ging werken was het nog heel gewoon als je daar tot je pensioen bleef en je mocht pas meepraten als je een postbroek had versleten. Toen ik in het eerste jaar dat ik er werkte bewaar maakte tegen een training klantenbenadering voor loketmedewerkers, kreeg ik van het hoofd van de afdeling de vraag gesteld hoe ik erbij kwam het beter te weten dan de referendarissen van het hoofdkantoor. Nou, dat kon ik hem wel uitleggen. Maar hij wilde het niet horen. Ik werd op het matje geroepen bij de hoogste baas. Die was wel geïnteresseerd in mijn mening en zo kreeg ik de ruimte om mijn eigen gang te gaan op het gebied van trainen in de omgang met klanten. Een andere anekdote schetst ook mooi hoe belangrijk de “organization” man werd gevonden. Een jonge loketambtenaar ging in die tijd op vakantie naar Rome. Na, drie weken was zijn vakantie voorbij en moest hij weer beginnen. Maar er kwam alleen een ansichtkaart uit Rome met daarop de tekst: ”Kom niet weer”, Jos. Dat zorgde voor heel wat opschudding en veel onbegrip. Hoe kon Jos dat nou doen? Hij had de band losgemaakt, die je niet los hoor te maken en, al helemaal niet op eigen initiatief en kracht.

BVik
In de jaren die daarop volgden is daar langzamerhand wat verandering in gekomen en is de band tussen bedrijf en medewerkers wat losser geworden. Maar nog altijd, zie je bedrijven waarvan het management zich gedraagt of medewerkers eigendom zijn en medewerkers, die  zich uitleveren aan het bedrijf waarvoor ze werken. In elk geval stellen ze zich afhankelijk op van dat bedrijf.
Verhoeven betoogt dat in onze tijd de “organization man” vervangen is door de “B.V.Ik”. De zelfbewuste medewerker, die drommels goed weet wat hij of zij wil en die daar voortdurend met de werkgever over in onderhandeling is.
Deze zelfbewuste medewerkers is het beste medicijn tegen het op dit moment zo actuele klokkenluiders probleem. De zelfbewuste medewerker helpt beter dan commissies of regelingen. Een zelfbewuste medewerker zorgt voor de broodnodige tegenspraak in een organisatie en een gezonde organisatie maakt daar gebruik van. Een goede leiding gevende, is blij met tegenspraak, die houdt hem of haar met beide benen op de grond. En de zelfbewuste medewerkers vertrekt als het niet lukt om met de leidinggevende tot overeenstemming te komen en gaat z’n dromen ergens anders war maken. Robert E. Kelley ontdekte in zijn onderzoeken de effectiviteit van de zelfsturende medewerker. Hij gebruikte de term effectieve volgeling. Effectieve volgelingen beschikken over dezelfde competenties als effectieve leiders. Volgelingen en leiders werken met elkaar samen door ook samen vorm te geven aan hun wederzijdse afhankelijkheid. Daar gaat het al in een vroeg stadium mis bij de klokkenluider, die voelt geen wederzijdse afhankelijkheid. Die ervaart eenzijdige afhankelijkheid, die verstikkend gaat werken. Het is voor een organisatie dus belangrijk om te beschikken over zelfsturende medewerkers.

Zelfsturende medewerker
Wat zijn nu de kenmerken van een zelfsturende medewerker, of hoe wordt je er één.
Volgens Verhoeven is daar het volgende voor nodig;

• Weten wat je wilt. Een oud Nederlands spreekwoord luidt: “Waar een wil is, is een weg”. Ik heb het vaak gehoord van mijn ouders, als ik weer eens klaagde dat ik iets niet kon. Het is belangrijk dat je iets wilt bereiken. Als de wil er niet is wordt er weinig gepresteerd. Volgens de schrijver Napoleon Hill (een pionier op het gebied van het positieve denken)ben je zo groot al je diepste verlangen maar ook zo klein als je diepste beperkende overtuiging. Het is belangrijk om een ambitie te hebben en je bewust te zijn van die ambitie. Je mag daarbij los komen van hoe het nu is. En, het is ook belangrijk je te richten op waar je goed in bent.
• Naast weten wat je wilt is het nemen van verantwoordelijkheid belangrijk. Dat betekent ongetwijfeld vallen en opstaan maar in dat proces leer je. Als je blijft denken dat anderen overal verantwoordelijk voor zijn, maak je jezelf onmachtig. Breng jezelf in het spel. En dat betekent keuzes maken. Echt kiezen. Niet voor het haalbare of bij gebrek aan beter maar gericht op wat je echt wilt. Het betekent dat je afwijkt van de gangbare norm, dat je iets anders aanpakt dan omstanders de norm vinden. Maar, de echte keuze geeft je kracht.
• Als je dan de keuze hebt gemaakt is het belangrijk om bij de les te blijven. Daar zijn concentratie, ontspanning en zelfbewustzijn voor nodig. Het is belangrijk om die bekwaamheden te ontwikkelen. Ga van onbewust onbekwaam naar bewust bekwaam. In zo’n proces is de eerste stap altijd het moeilijkst, de volgende  worden gemakkelijker gezet.
• Als je gekozen hebt krijg je met de realiteit te maken. Zie die onder ogen en accepteer die zoals, die is. dat is de positie van waaruit je begint te werken. Daarvoor heb je zelfdiscipline nodig  maar het is ook belangrijk om niet te forceren. Teveel je best doen heeft een averechts effect. Accepteer dat dingen niet gelijk goed gaan  en straf jezelf niet als het fout gaat. Zelfbestraffing heeft een verlammende werking.
• Als  je zo op weg bent wees je er dan ook nog eens van bewust dat zelfsturing wat anders is dan alles alleen doen. Zelfsturing realiseer je in interactie met anderen. Je beïnvloedt en je laat je beïnvloeden.
• Laat je daarbij vervolgens niet uit het veld slaan. Je komt mensen tegen, die het helemaal niets vinden wat je doet, die je aanpak stom vinden. Er zijn tal van manieren om negatief beïnvloed te worden. Laat je niet van de wijs brengen maar sta weer op als je gevallen bent.
• En, als je tegen grenzen aanloopt, verleg die dan. Je loopt over het algemeen tegen je eigen grenzen aan. Je zult ontdekken dat falen een kans is om opnieuw te beginnen maar dan met meer intelligentie.

Robert Pirsig, “de auteur van Zen en de kunst van het motoronderhoud, zei: ”alle oplossingen zijn simpel, maar ze zijn alleen maar simpel als je er eenmaal opgekomen bent.
Zelfsturing kan je ontwikkelen. Een coachende leiderschapsstijl is daar sterk ondersteunend aan. Zelfsturing gedijt bij een coachend leiderschapsstijl. En een coachend leiderschapsstijl gedijt bij zelfsturing. Als je zelfsturing en een coachende leiderschapsstijl in je organisatie hebt ontwikkeld. Dan wordt het geluid van de klok snel gehoord en opgepakt