Wie is verantwoordelijk?

Volg je of neem je verantwoordelijkheid en ga je hard aan het werk?

Voorkeuren
Leiderschap staat deze dagen weer in het middelpunt van de belangstelling. Als je de berichten uit de media tot je door laat dringen gaat het aan de vooravond van de verkiezingen vooral om de vraag wie ons land nu een tijdje mag regeren. De voorkeuren van de bevolking wisselen elkaar snel af. Blijkbaar zijn grote groepen mensen makkelijk tot een ander besluit te brengen. Het lijkt dan of die besluiten ook nog eens in een sneltreinvaart genomen worden. 30 Minuten televisie zijn al genoeg voor grote veranderingen.

De leider lost het op
Leider ben je bij de gratie van volgers en volger kun je alleen maar zijn als er een leider is. Hoe zit dat nou bij de landelijke politiek. Wat verwachten wij als volgers van onze leider. Ik denk dat je globaal twee totaal verschillende zaken van een leider kunt verwachten. Aan de ene kant kun je verwachten dat een leider problemen voor je oplost, belemmeringen wegneemt en ervoor zorgt dat je een leven hebt waarin aan belangrijke voorwaarden op het gebied van zekerheid en veiligheid is voldaan. Die leider werkt hard, zet z’n ambtenaren goed in en jij hebt geen last van al die zaken die zo vervelend zijn. De files, het milieu, de veiligheid, de pensioenleeftijd zijn het probleem van die leider en als volger verwacht je dat die leider ervoor zorgt da je niet met teveel ongemak wordt geconfronteerd.

Met elkaar
Als volger kun je ook iets heel anders van een leider verwachten. Je kunt ook verwachten dat die leider je de ruimte geeft en de mogelijkheden biedt en je prikkelt om zelf aan die problemen te werken. In dat geval ben je tevreden over de leider als je betrokkenheid kunt tonen als er ruimte komt voor jouw initiatief. Als je zelf, samen met anderen, aan de slag kunt om de problemen waar je in de samenleving tegen aanloopt aan te pakken.

Gevolgen
In het eerste geval maak je je als volger afhankelijk van de leider en als je hoop ten aanzien van die leider niet uitkomt, dan zoek je gewoon weer een nieuwe. Dan kiezen we gewoon nog een keer net zo lang tot we een goede hebben.
In het tweede geval kom je er minder gemakkelijk vanaf als de resultaten dan uitblijven, moet jezelf aan de slag om op zoek te gaan naar betere samenwerking, betere oplossingen en feedback naar de leider om die te helpen haar faciliterende rol beter uit te voeren. Je maakt je niet afhankelijk van de leider maar er is sprake van wederzijdse afhankelijkheid vorm gegeven in afspraken.

In het bedrijf
In bedrijven kun je deze twee figuren rond leiders en volgers ook tegenkomen. Het organiseren van nieuwe verkiezingen is daar wat lastiger zodat een leider, die de problemen van z’n volgers niet oplost, wat langer op z’n plaats kan blijven zitten. De leider die er voor zorgt dat z’n volgers verantwoordelijkheid gaan nemen kan wat makkelijker bijgestuurd worden omdat de onderlinge afhankelijkheid geoperationaliseerd is in afspraken en er veel meer natuurlijke ruimte ontstaat voor feedback.

Coachend leiderschap
Als volgers zelf verantwoordelijkheid kunnen nemen is er ruimte voor  coachend leiderschap. Daarin  staan zelfsturing, verantwoordelijkheid nemen, je eigen kwaliteiten en competenties inzetten centraal. De coachende leider lost niet alle problemen op. De coachende leider helpt je om je eigen problemen en kansen te identificeren en biedt je vervolgens de kans om ze zelf op te lossen en op te pakken. Het bedrijf maar ook de samenleving zijn de vraagstukken waar je als volger mee aan de slag bent.  De coachende leider stimuleert je om dat zelf te doen.

Niet gemakkelijk
Dat is overigens geen makkelijk proces. De Romeinse politicus Cicero waarschuwde daar al voor. Hij schreef  dat het resultaat van teveel vrijheid slavernij zal zijn. Zolang mensen goed met elkaar in gesprek zijn, instaat zijn naar elkaar te luisteren, helderheid te kunnen krijgen over de eigen behoeften en die van anderen. Zolang mensen in staat zijn daarover in gesprek te zijn is er ruimte voor vrijheid. Mensen zijn dan zelfsturend en varen wel bij coachend leiderschap. Als mensen elkaars zelfsturend zijn niet langer verdragen ontstaan en volgers en leiders. Dat is wat Cicero slavernij noemt. Eén van de belangrijkste uitdagingen van de coachende leider is daarom de voorwaarden te scheppen waardoor mensen met elkaar in gesprek blijven.
Hoe doe jij dat in jouw organisatie?