Leiderschap en bevlogenheid

Vragen stellen en afspraken maken, scheppen de ruimte voor bevlogenheid

Uitbundig
Als je dezer dagen een bos of een park inwandelt is de kans groot dat je overweldigd wordt door alle kleuren groen, die je om je heen ziet. Je wordt ook overweldigd door de bonte pracht aan vogelgeluiden. Overal wordt er uit volle borst gezongen. Het is voorjaar, de natuur gaat er tegenaan. Zodra de natuur er tegenaan gaat is de natuur nog maar nauwelijks te stoppen. Overweldigend, uitbundig en overvloedig laat de natuur zich zien.
Een enkele keer is zo een kracht en uitbundigheid ook zichtbaar in het maatschappelijk leven. Als Epke Zonderland een medaille wint op de Olympische spelen komt Nederland in beweging en als Ajax kampioen wordt staat Amsterdam even op z’n kop. Ineens komen krachten los die tot dan nauwelijks zichtbaar waren.
Het zijn de krachten waar we naar op zoek zijn als we in een organisatie iets tot stand willen brengen. Als we alle beschikbare potenties, competenties en energie willen losmaken om een doel te realiseren of van een visie werkelijkheid te maken. Hoe zou het zijn als iedereen zijn beste krachten inzette om de onderneming weer klantgericht te maken of als iedereen ging bijdragen aan het behalen van de duurzaamheiddoelstelling of als de burgers weer hun verantwoordelijkheid oppakten in het sociale leven en betrokkenheid toonden.

Bevlogenheid
In moderne organisaties wordt tegenwoordig veel gesproken over bevlogenheid. Het gaat om bevlogen medewerkers. Medewerkers die er echt voor gaan. Die ongeremd hun kracht en energie inzetten om het beste voor de organisatie te bereiken. Veel mensen om mij heen hebben gekeken naar de documentaire over Semco, het bedrijf van Ricardo Semler. Ze vertellen over  de bedrijven van Semler, waar  ongelooflijk veel ruimte is voor de medewerkers waar er sprake is van een radicale vorm van bedrijfsdemocratie en intensieve co-creatie.

Loslopen
Sinds enige maanden is mijn dochter in het bezit van een jonge herdershond. Mijn dochter is 10 jaar dus het opvoeden is iets wat wij samen doen. Een van de leukste dingen om de hond te leren of misschien wel om samen te leren, is loslopen. De maximale vrijheid benutten zonder dat er ongelukken gebeuren. Mijn dochter en ik vinden het erg leuk als de hond gewoon komt als we roepen, ook al is er iets leuks voor de hond te beleven. Het is leuk als de hond losloopt en de straat niet opgaat, als de hond waar nodig netjes naast je blijft lopen zonder als een idioot in de riem te hangen.
De hamvraag is: hoe leert een hond dat? Door hem stevig aan de riem te houden en hem college te geven over wat wel mag en wat niet mag? Door af en toe de riem even een minuut los te laten en dan gauw weer vast te pakken? Door met hel en verdoemenis te dreigen en dan de riem los te maken? Door bij een misser een stevige straf uit te delen? Nee, daarvan leert de hond niet. De hond leert als je de hond ruimte geeft op een plaats waar er niet echt bloed uit kan vloeien. Jij bent erbij, let goed op. Je hebt hondenkoekjes bij de hand. Je beloond als het goed gaat, straft met woorden als er een grens wordt overschreden en beloont zodra het gedrag hersteld wordt. En zowaar, de herder van mijn dochter komt als je hem roept, rent niet achter katten, kippen, konijnen of schapen aan. Wacht voordat hij oversteekt en loopt keurig naast je op een drukke weg. Het begint echter allemaal met loslaten. Niet met vasthouden.

Vragen stellen en afspraken maken
Hoe zorg je dan als leidinggevende dat er een band blijft. Dat doe je niet met een zak koekjes maar door vragen te stellen. En door afspraken te maken. Vragen maken mensen bewust, door vragen kun je samen grenzen vaststellen en geef je mensen de maximale ruimte om hun potentie en hun kwaliteiten in te zetten. Over de grenzen maak je samen afspraken. Zo ontstaat er ruimte voor bevlogenheid.
Die benadering verschilt sterk van een benadering waarbij een stafafdeling een stappenplan maakt over hoe betrokkenheid moet worden gerealiseerd. Dan ontstaat er een woordenwereld en met die  woordenwereld zetten wij een adelaar in een kooitje of erger nog, we maken hem dood en zetten hem op. Dan kunnen we er veel beter naar kijken. Helaas, de kracht en het leven halen we er dan uit.
Een adelaar in een kooitje verliest zijn betekenis. Misschien heb je wel eens een adelaar gezien in Artis. De kooi is mooi groot en de adelaar kan van de ene boom naar de andere boom vliegen over een afstand van misschien wel 10 meter. Na een tijdje vliegt de adelaar weer terug naar zijn begin positie en zo heen en weer. Eindeloos heen en weer. Dat is heel anders dan een adelaar in de natuur, die hoog in de lucht alles overziet, die neerduikt op de prooi die hij gekozen heeft. Die met machtige vleugelslagen of zwevend op de thermiek het luchtruim overheerst.
Het is die kracht die wij zoeken, die wij terugzien in bevlogenheid. Coachend leiderschap geeft je de kans die kracht echt te ontmoeten.