Hoe voorkom je “de baas spelen”?

Het is dit jaar 800 jaar geleden dat de Magna Carta het levenslicht zag. Ondanks haar leeftijd is ze in de kern nog steeds bijzonder actueel. Alleen nu zijn het niet langer koningen en presidenten van wie de macht moet worden begrensd. Het gaat nu om CEO’s die gebaat zijn bij afspraken over het inzetten van hun macht om daarmee ongewenste avonturen te voorkomen.

800 jaar
In de auto ving ik flarden op van een discussie met een aantal mensen, het ging over democratie en het woord Magna Carta viel. Uit het gesprek viel op te maken dat er nog vier originele exemplaren van dit historische document bestaan en dat die documenten voor het eerst na 800 jaar weer met elkaar verenigd zullen worden. Ze worden gezamenlijk tentoongesteld in de British Library in Londen. In de discussie kwam verder naar voren dat de Magna Carta van groot belang is voor de democratie. Een van de sprekers was zelfs van mening dat de Magna Carta een grotere impact heeft gehad op de democratie zoals wij die nu kennen, dan de democratie zoals deze 1200 jaar daarvoor nog vorm kreeg in het oude Griekenland.

Jan zonder land
Vorig jaar bezocht ik de plaats waar de onderhandelingen die leidden tot de Magna Carta plaatsvonden. Ik wandelde er op een ochtend toevallig langs. Er staat een klein gebouwtje, midden in een parkachtig gebied, aan de oever van de Thames in Runnymade, vlak bij Windsor. 800 jaar gelden lag dit gebied buiten de stad Londen. Londen was in die tijd ingenomen door edelen, die met die bezetting de Engelse koning op andere gedachten wilden brengen. Die koning was King John, een koning die wij kennen als Jan zonder land. Deze koning had vooral in Noord Frankrijk veel land verloren en voelde zich gedwongen meer oorlog te voeren. Die oorlogen financierde hij met de opbrengsten van de belastingen. En de edelen speelden een belangrijke rol bij het innen en betalen van die belastingen aan de koning. Het was altijd gebruikelijk geweest dat de koning, voor hij de belastingen verhoogde, overleg voerde met de edelen. Maar zijn geldnood was zo groot dat hij eenzijdig de belastingen verhoogde.

De baas spelen
De edelen hadden daar veel moeite mee en als daad van verzet namen ze Londen in. Ze wilden bovendien de Franse koning vragen om het koningschap over Engeland op zich te nemen. De koning moest nu wel onderhandelen en even buiten, Londen in de velden van Runnymade, ontmoeten beide partijen elkaar om een uitweg te vinden uit de situatie. Er werd onderhandeld en er werden afspraken gemaakt. Afspraken, die zijn vastgelegd in de Magna Carta. In 63 artikelen werden de rechten vastgelegd van de kerk, de rechten van de stad Londen en daarmee ook die van andere steden en het recht van elke vrije man. Deze laatste kon nu niet zomaar opgepakt, opgesloten verbannen of vogelvrij verklaard te worden zonder dat er sprake is geweest van een eerlijke rechtzaak, waarbij het oordeel in handen is van andere vrije mannen en/of de wet. De Magna Carta betekende dus een belangrijke begrenzing van de macht, die de koning zich had toegeëigend. In de Magna Carta werd geregeld dat een raad van 25 edelen toezicht zou houden op het belastingbeleid van de koning.
Deze week is ook V&D regelmatig in het nieuws en onwillekeurig moet ik aan de Magna Carta denken. En ook als ik aan de bankencrisis denk komt de Magna Carta bij me boven. Wie draait er op voor de kosten van de avonturen van de koning of de avonturen van de CEO. Het is van essentieel belang dat de koning of de CEO luistert naar de mensen om hem heen en dat die mensen ongehinderd kunnen en mogen spreken zonder angst te hebben voor repercussies.

Strijd
De Magna Carta werd overigens 800 jaar geleden niet zonder slag of stoot ingevoerd. Al enkele weken na de ondertekening verklaarde de paus deze op verzoek van de koning  alweer ongeldig en zo is het nog lang doorgegaan. Maar het artikel waarin de vrijheid van de vrije man wordt gewaarborgd is altijd gehandhaafd en het principe ervan is terug te vinden in de Amerikaanse grondwet en in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.
Het is bijzonder dat dit elke keer opnieuw moet worden vastgelegd. Steeds opnieuw zijn er mensen, die denken dat ze het beter weten, dat het niet nodig is om naar anderen te luisteren. In de samenleving wordt er ook regelmatig gevraagd naar iemand die al onze problemen oplost. Het komt dus van twee kanten. Problemen worden echter alleen maar opgelost als je met elkaar in gesprek gaat over de aanpak ervan. De Magna Carta laat zien dat dit 800 jaar geleden al belangrijk was en er zijn in onze tijd veel voorbeelden te vinden die laten zien dat het nog steeds nodig is. De geschiedenis van de Magna Carta laat ook zien dat er strijd nodig is om  tot afspraken te komen. Dat gaat niet vanzelf. Je moet er wat voor over hebben, je moet er voor willen knokken en er je nek voor willen uitsteken.
Hoe ga jij dat doen?