Een kwestie van samenwerken

Overal in de samenleving hebben we we maken met producten en diensten die tot stand komen doordat vele handen er handelingen aan verrichten. Bij gebrek aan samenwerking verdwijnt de effectiviteit uit een organisatie. Ze richt zichzelf zelfs te gronde, in een Tv-programma over de LPF werd goed zichtbaar hoe de partij zichzelf vernietigde. Samenwerken is mensenwerk. In welk perspectief zie je het handelen van de ander en je eigen handelen? Hoe kan je met jouw handelen aansluiten op dat van de ander om zo gezamenlijk een beter resultaat te halen?

Kemphanen
De afgelopen week zag ik op de TV een stukje dat de titel droeg 80 dagen Fortuijn. Het was een programma over de teloorgang van de door Pim Fortuijn opgerichte partij de LPF. Er kwamen diverse kemphanen in beeld. Ze wisten nu, al een decennium later, nog heel goed uit te leggen wat er fout gegaan was, wie er allemaal niet deugden. Wie er de poten onder wiens stoel had weggezaagd en wie de grote boosdoeners waren. Collega-bewindslieden uit het kabinet waarvan de LPF-ers deel uit maakten legden uit wat er allemaal fout was in de samenwerking tussen de heren en dames van de LPF en hoe dit het toenmalige kabinet Balkenende in de problemen had gebracht. Het gebrek aan samenwerking had ervoor gezorgd dat de effectiviteit van een heel kabinet ernstig werd bedreigd.
We kennen die voorbeelden niet alleen uit de politiek maar ook uit teamsporten. Als het niet in orde is met de samenwerking dan worden er sterk onvoldoende resultaten geboekt. Goed samenwerken is van essentieel belang bij het bereiken van resultaten. En gebrek aan samenwerking is een doodsteek voor effectiviteit.

Ketensamenwerking
Ruim 20 jaar geleden maakte ik kennis met de gedachtewereld van de denkers over logistiek. Ik mocht samenwerken met Jos Vermunt, later hoogleraar logistiek aan de Koninklijke Militaire Academie, en bij Tias Nimbas, de businessschool van de universiteit van Tilbug.
Samen met Jos Vermunt deed ik de selectiegesprekken met jonge talentvolle HBO-ers en academici, die wilden komen werken bij PTT post Logistiek. Vermunt legde de kandidaten altijd ingewikkelde logistieke vraagstukken voor. Die kandidaten mochten dan in het gesprek de ketens uitwerken, die ervoor zorgen dat je just in time de goede sportschoenen of trendy horloges in je trendy winkel in de Kalverstraat in Amsterdam had liggen. De kandidaat moest goed kunnen uitleggen waar idealiter de koppelpunten zaten, die waren het meest kritisch in de keten. Ook was belangrijk te kunnen uitleggen wat daar allemaal belangrijk was. Hoe je ervoor moest zorgen dat de fysieke stroom, de informatiestroom en de geldstroom op elkaar afgestemd bleven. Waar we het achteraf gezien, gek genoeg  eigenlijk maar zelden over hadden, was het belang van de samenwerking tussen mensen, die van groot belang is als je ervoor wilt zorgen dat de samenwerking goed verloopt. We hadden het vooral over de fysieke en administratieve inrichting van ketens. Niet over de vraag of mensen in de keten elkaar vriendelijk benaderen. Toch bleek in de praktijk de samenwerking tussen mensen juist van het allergrootste belang om de keten soepel te laten functioneren.

De praktijk
We starten onze fysieke activiteiten in 1990 in een loods in Zaltbommel. Achter de loods werd een extra stuk aangebouwd. Door de bouwactiviteiten lagen daar grote ijzeren balken en ander bouwmateriaal. De vrachtauto’s die elke avond bij onze loods hun pakjes kwamen lossen en laden moesten voorzichtig tussen die bouwmaterialen door manoeuvreren om bij de los- en laadplaats te komen. Er bleken grote verschillen tussen de chauffeurs van het ene bedrijf of het andere bedrijf. De chauffeur van de, wat wij toen noemden papa en mama bedrijven, slaagden erin hun auto ongeschonden voor de laad- en losplek te rijden. Zij deden daar de deur van hun auto open en hielpen zonder uitzondering de rolcontainers uit hun auto te rijden. De chauffeurs van een groot aan ons gelieerd bedrijf zetten hun auto’s schots en scheef voor de laad- en losplek. Ze lieten hun deuren dicht en snelden naar de kantine om daar een kop koffie te gaan drinken en te kletsen met collega’s. Ze lieten het lossen en laden over aan de mensen die in de loods werkten. Dat was hun taak niet, vonden ze. De chauffeurs van het grote bedrijf reden volgens rittenschema’s waarin stond op welke tijden ze waar moesten zijn. Als ze volgens hun schema weer moesten vertrekken deden ze de deuren van hun auto dicht en vertrokken of er nu geladen was of niet. Zo kon het voorkomen dat een auto leeg vertrok en er nog een auto van het lokale papa of mama bedrijf geregeld moest worden om een vracht weg te brengen. Overigens waren het ook de chauffeurs van het grote bedrijf die regelmatig lekke banden reden omdat ze op de laad en losplaats een stuk ijzer over het hoofd zagen. Er moest dan een bandenbedrijf komen om de band te verwisselen. De chauffeurs van de papa en mama bedrijven hielden hun banden altijd heel. In dit voorbeeld wordt heel zichtbaar dat samenwerken een kwestie is van mensenwerk.

Mensenwerk
Samenwerken is iets wat zich afspeelt tussen mensen. Het is lastig te regelen in regels en voorschriften. Samenwerken gaat goed als het uit de mensen zelf komt. Samenwerken lukt als je bereid bent je te verdiepen in die ander en als je dat doet vanuit het perspectief van wat je samen wil bereiken, als er een gedeelde visie is. Een gedeelde visie geeft ruimte voor zelfsturing. Het is opvallend dat de chauffeurs van de papa en mama bedrijven geen cursus samenwerken nodig hadden. Ze deden dat vanzelf en uit zichzelf. Ze kwamen uit een bedrijfscultuur waar samenwerken gewoon was. De vrouw van één van mijn eerste bazen zei altijd, als je stond te kijken naar het werk van anderen: “Hest dien handn zaoligheid beleufd”, dat was genoeg om mee aan te pakken. En nu, 40 jaar later, spookt dat zinnetje nog in mijn hoofd. In de fabel van de Bremer stadsmuzikanten wordt een mooi beeld van samenwerken neergezet. Vier afgedankte dieren die de kwaliteiten, die ze nog wel hebben, combineren om een voor hen veel te sterke roversbende weg te jagen. Zo zorgen ze voor een goede laatste levensfase voor zichzelf. Een helder gemeenschappelijk doel stimuleert samenwerking. Leiderschap dat ruimte geeft en aandacht geeft aan samenwerking stimuleert het ontstaan van samenwerking. Vraag aan mensen hoe ze anderen betrokken hebben. Hoe anderen tegen hun plannen aan kijken, wat de voordelen zijn van het dingen samen doen. Zo krijgt samenwerken de juiste aandacht.