Houd het simpel

De grote decentralisaties leiden tot veel werk voor externe deskundigen. In de eerste lijn raken mensen echter hun werk kwijt en dat terwijl de decentralisaties bedoeld zijn de zorg dichter bij de gebruiker te brengen. Om maatwerk te kunnen leveren is het noodzakelijk dat je elkaar kent.

Externen
Volgens het nieuws geven de gemeenten een groot bedrag uit aan consultants en andere externe deskundigen in het kader van alle overheidstaken, die in 2015 de verantwoordelijkheid van de gemeenten worden en niet langer door de rijksoverheid zullen worden uitgevoerd. Er wordt al lang een debat gevoerd over dit onderwerp. Mensen maken zich zorgen over het ontbreken van deskundigheid bij gemeenten. Men maakt zich zorgen over alle deskundigen, die nu nog actief zijn bij zelfstandige organisaties en die nu nog door de rijksoverheid allerlei taken opgedragen krijgen. Wat gebeurt er straks met die mensen als de overheid geen beroep meer op ze doet? Aan de andere kant zijn er ook in de uitvoering van de zorg veel onzekerheden. Ontslag dreigt voor mensen die schoonmaakwerk doen voor mensen die hulp nodig hebben. Kortom, een complexe en lastige materie waarmee gemeenten en organisaties, die betrokken zijn bij de uitvoering van zorg, mee te maken hebben. Logisch dat gemeenten een beroep doen op mensen, die verstand hebben van het inrichten van organisaties, die goed zijn in cultuurverandering, die verstand hebben van management in de zorg en nog vele anderen. Het is alleen een logica waaraan ook risico’s verbonden zijn. Namelijk het risico dat de gemeente zelf niet geïnvolveerd raakt in de uitvoering.

Maatwerk
Het doel van de decentralisaties is de zorg organiseren dichter bij de mensen, die zorg nodig hebben. Als je de zorg dichterbij organiseert kun je beter inspelen op wat er nodig is. De geleverde dienst past dan beter bij de vraag. Nu zijn er ingewikkelde indicaties nodig om vast te stellen wat iemand nodig heeft en waar iemand een beroep op mag doen, want dat is de andere kant van de medaille. Mensen mogen niet overvragen, ze mogen geen misbruik maken van het zorgaanbod. Je krijgt alleen datgene waarvan de overheid vindt dat je het mag hebben. Het dichterbij organiseren van zorg maakt het makkelijker om die afstemming veel nauwkeuriger te doen. Je moet dan echter wel weten waarover het gaat. Je kunt je verbeelden dat je dat kunt door naar een spreadsheet te kijken, gevuld met indicaties. Excel helpt je dan met vaststellen welke zorg je kan en je mag leveren. Je kunt het ook doen door de mensen te kennen en met ze in gesprek te zijn. Als je de mensen kent die zorg nodig hebben en je kent de mensen die zorg bieden en je kunt in gesprek komen met ze, dan kun je ook heel nauwkeurig vast stellen wat er nodig is.

Voorbeelden
Ik wil twee voorbeelden noemen waarin ik het niet goed vond gaan. Het zijn voorbeelden van 10 jaar geleden en nu is alles vast al veel beter, maar toch. Ze geven wel duidelijk aan hoe lastig afstemming is. Het eerste voorbeeld geldt de geboorte van mijn jongste dochter. Ik had verzuimd een kraamhulp te regelen, mijn idee was dat ik het de vijfde keer wel zelf kon. De verloskundige stond echter op kraamhulp en dus zocht ik contact met de organisatie, die dat regelde. Ik moest kiezen tussen drie uur per dag of vijf uur per dag. Dat leek mij in beide gevallen te lang, ik had alleen maar hulp nodig bij het controleren van de hechtingen bij mijn vrouw. Zo kort kon echter niet, ik moest meer kraamhulp afnemen, dat was handig voor het beschuiten smeren, het koken, enz. Op mijn tegenwerping dat ik dat prima zelf kon bleef het standpunt onveranderd. Resultaat: ik heb veel koffie gedronken en gekletst met de kraamhulp en haar steeds snel weer weggestuurd. Wat ze in die tijd gedaan heeft weet ik niet. Een ander voorbeeld is het voorbeeld van een ALS patiënt, heel actueel op dit moment door alle acties om geld voor onderzoek te verzamelen. ALS kent een grillig verloop. Mijn moeder had in toenemende mate krachtiger hulpmiddelen nodig. Die moesten worden aangevraagd. Toen de rollator kwam was er eigenlijk al een rolstoel nodig, toen die kwam eigenlijk een bed. De drempels werden aangepast toen mijn moeder niet meer mobiel was en hetzelfde gold voor de voorzieningen om de deur vanaf haar zitplaats te openen en te sluiten. De administratie was goed verzorgd, maar de hulpmiddelen stonden na het overlijden van mijn moeder ongebruikt in huis. Het was nog een hele strijd ze te redden van vernietiging door de vuilverwerking. Dit alles speelde zich af in één van de grotere gemeenten van Nederland. In gesprek gaan was niet mogelijk. Niet voor de patiënt en ook niet voor de kinderen van de patiënt. Je kwam terecht in een wirwar van bureaucratie en mensen die wel verstand hadden van administratie en management, maar die zich niet lieten aanspreken op hart voor de patiënt.

Elkaar kennen
Als je zorg op maat wilt kunnen leveren dan moet je de mensen, die zorg nodig hebben kennen. Het accent lijkt nu nog vaak te liggen op het beschikken over veel deskundigheid op het gebied van zorg en alle mogelijke differentiaties, die daarin te vinden zijn. Ik zeg niet dat dat onbelangrijk is, maar het begint met het kennen van de mensen die zorg nodig hebben en het kennen van de mensen die direct contact hebben met de mensen die zorg nodig hebben. Het kennen van elkaar is een goede basis om de passende zorg te gaan leveren. Je kunt mensen alleen maar leren kennen als je naar ze luistert, als je ze een hand geeft, als je met ze om de tafel zit en samen in gesprek gaat over hoe je hiermee in een gemeente aan de slag wil.  Als de externe deskundigen je helpen om dat goed te doen, als ze laten zien hoe je daar effectief in kunt zijn, dan is er niets aan de hand. Als de deskundigen het van je over gaan nemen, mis je de kans om er goed in te worden. Je mist de kans om te leren, de deskundige leert dan wel en wordt er beter in. Jij staat aan de kant en kan pas beginnen als de deskundigen het aan je hebben overgedragen. Dat is hetzelfde als met iemand trouwen en de verkering aan een ander overlaten. De enigen die ik dat heb zien doen zijn de ondergeschikten van de sultans in het oude Indonesië, die kregen de concubines van de sultan als echtgenote wanneer ze zwanger geworden waren. En dat kan hele nare consequenties hebben.

Houd het simpel
Gisteravond twitterde Jos de Blok van Buurtzorg “houd het simpel” en hij noemde een drietal gemeenten waar ze dat doen: Putten, Hardenberg en Zaltbommel. Daar zijn ze gewoon samen in gesprek gegaan, niet op basis van een blauwdruk, op basis van weten hoe het moet, maar om samen uit te vinden wat de goede oplossing kan zijn.